Zaczęło się od transportu. Teraz Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia może podbić konkurencyjność regionu

2 godzin temu

Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia (GZM) to pierwszy w Polsce ustawowo powołany związek metropolitalny. Według Zgromadzenia GZM odpowiada on za 7,7 proc. krajowego PKB, a największą rolę odgrywa podregion katowicki.

Eksperci są zdania, iż w przyszłości GZM może stać się pierwszym polskim megamiastem liczącym ponad 2 mln mieszkańców. Taki proces wymagałby jednak zgody społecznej, a mieszkańcy obawiają się przede wszystkim utraty lokalnej tożsamości.

Po co w ogóle postała GZM?

Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia rozpoczęła działalność 1 stycznia 2018 roku na podstawie ustawy z marca 2017 r. W jej skład wchodzi 41 gmin, w tym 13 miast na prawach powiatu i 13 gmin miejskich.

– Osiem lat doświadczenia Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii pokazuje, iż to był udany eksperyment. Kiedy powstawała, mówiło się, iż to jest takie pierwsze ciało w Polsce, iż powstaje coś trochę ponad głowami prezydentów miast, które ma skoordynować pewne usługi publiczne. W naszym przypadku głównym zadaniem jest transport publiczny – mówi Kazimierz Karolczak, przewodniczący zarządu GZM.

Naczelna Izba Kontroli oceniła funkcjonowanie GZM po czterech latach działalności. Wskazano, iż Urząd Metropolitalny i ZTM sprawnie przejęły zadania od poprzednich organizatorów transportu zbiorowego. Dzięki GZM rozbudowano ofertę połączeń autobusowych i kolejowych, a wśród nowych inicjatyw znalazły się aplikacja Transport GZM i system rowerów metropolitalnych Metrorower, z którego w 2024 roku skorzystał milion użytkowników.

Konkurencyjność jest jednym z największych wyzwań

Metropolia inwestuje także w elektromobilność, zakup zeroemisyjnego taboru oraz infrastrukturę ładowania. W strategii na lata 2022-2027, z perspektywą do 2035 r., wskazano jednak wyzwania związane z demografią i spadkiem znaczenia regionu w PKB.

W 2010 r. podregiony metropolii generowały 8,4 proc. krajowego PKB, podczas gdy w 2019 r. było to 7,7 proc. Prognozy zakładają spadek liczby ludności o 27,3 proc. do 2060 r. W efekcie ubyłoby ponad 584 tys. mieszkańców.

Według Karolczaka Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia musi poprawić swoją konkurencyjność. Jak mówi, kiedy fundusze inwestycyjne czy inwestorzy wchodzą do danego kraju z inwestycjami, najczęściej szukają miast o populacji minimum pół miliona mieszkańców – uważają, iż to jest próg, powyżej którego warto inwestować, gdyż to zapewnia popyt.

– Oni inwestują w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, w Łodzi. My dopiero im tłumaczymy, iż tu mieszka 2 mln mieszkańców. Często mamy do czynienia z takimi sytuacjami, iż jesteśmy ostatnim wyborem wśród dużych, a moglibyśmy być pierwszym – mówi Kazimierz Karolczak.

Wizja megamiasta

Zdaniem przewodniczącego zarządu GZM, stworzenie jednolitego organizmu miejskiego mogłoby wzmocnić konkurencyjność regionu.

– Umiejętne podzielenie usług i stworzenie samorządu metropolitalnego, który by zarządzał ważniejszymi usługami ponad głowami danych miast, tak jak właśnie transport publiczny, gospodarka odpadami, zaopatrzenie w wodę, kanalizacja, sprawiłoby, iż samorząd byłby silnym partnerem dla biznesu, inwestycji, reprezentowałby ponad dwumilionowe miasto. To byłoby największe miasto w Polsce i ta siła konkurencyjności byłaby znacznie lepsza, niż kiedy miasta działają osobno – dodaje Karolczak.

Integracja bez utraty tożsamości

Dodaje, iż proces integracji musi być rozłożony na lata – podobnie jak w przypadku reformy transportu publicznego, która zajęła około dekady. najważniejsze będzie wypracowanie kompromisu z mieszkańcami i władzami miast, które obawiają się utraty tożsamości lokalnej.

– Mieszkańcy miast o ugruntowanej tożsamości boją się wchłonięcia i utraty tej tożsamości. Takie przywiązanie do lokalnej ojczyzny jest silne w mieszkańcach. To jest główna obawa wskazywana przez samorządowców, a także utrata kompetencji, iż nie będziemy mogli decydować o pewnych rzeczach tutaj na miejscu – tłumaczy przewodniczący GZM.

Według danych InfoGZM w tej chwili na terenie związku mieszka ponad 2,1 mln osób. Najwięcej w Katowicach – 278,9 tys., a najmniej w gminie Kobiór – 5,1 tys. Gęstość zaludnienia wynosi 827 osób/km². W czerwcu 2025 r. radni Katowic zwrócili uwagę na konieczność pogłębiania współpracy między miastami, której naturalnym zwieńczeniem mogłoby być powstanie jednolitego organizmu miejskiego.