1 dzień temu
Zamieszanie podczas debaty, podejrzenia w sieci i weryfikacja „gumowej” afery. Czyli o tym co jest prawdą, a co nadinterpretacją.
Gest Karola Nawrockiego podczas debaty prezydenckiej przed II turą wyborów wywołał lawinę spekulacji w mediach społecznościowych. Kandydat popierany przez PiS w pewnym momencie zasłonił twarz, a drugą ręką wykonał ruch przypominający włożenie czegoś do ust. Co to było? Guma? Snus? A może coś nielegalnego?
Sam Nawrocki tłumaczył się z uśmiechem: „To była guma”. Jego sztab jednak mówił coś innego — iż był to snus, a adekwatnie woreczek nikotynowy. Przyjrzyjmy się, co w tej historii jest prawdą, a co nie, i czy kandydat sięgnął po coś zgodnego z prawem.
Snus a woreczki nikotynowe – nie to samo, ale podobne
Pojęcia „snus” i „woreczek nikotynowy” bywają stosowane zamiennie, choć technicznie nie są identyczne. Klasyczny snus to produkt zawierający tytoń.
Wywodzi się ze Szwecji, gdzie jego stosowanie — poprzez umieszczanie pod górną wargą — jest powszechne i całkowicie legalne. W pozostałych krajach Unii Europejskiej sprzedaż snusu na bazie tytoniu jest zakazana. Polska nie jest wyjątkiem.
Jednak na rynku funkcjonują tzw. „white snus”, czyli beztytoniowe woreczki nikotynowe, które również aplikuje się doustnie. Ich działanie opiera się na dostarczaniu do organizmu nikotyny w sposób zbliżony do klasycznego snusu. W praktyce często nazywa się je po prostu „snusem”, co prowadzi do pewnego semantycznego zamieszania.
FAKT: Karol Nawrocki mógł legalnie użyć beztytoniowego woreczka nikotynowego podczas debaty. Produkty tego typu są w Polsce dopuszczone do sprzedaży — ale tylko dla osób pełnoletnich.
Czy snus jest legalny w Polsce? I co mówi Sanepid
Legalność snusu zależy od tego, o jakim produkcie mówimy. Wersja z tytoniem — klasyczny szwedzki snus — jest w Polsce zakazana. Legalne są wyłącznie beztytoniowe saszetki nikotynowe („white snus”). Choć dopuszczone do obrotu, ich stosowanie budzi duże zastrzeżenia ekspertów ds. zdrowia publicznego.
Sanepid ostrzega: jeden woreczek może zawierać od 50 do 60 mg nikotyny — czyli choćby trzykrotnie więcej niż tradycyjny papieros, który zawiera zwykle od 10 do 20 mg. Dostępne są także wersje light, w których zawartość nikotyny wynosi ok. 5,2–5,6 mg.
FAKT: W Polsce można legalnie kupić tylko beztytoniowe woreczki nikotynowe. Produkty zawierające tytoń (klasyczny snus) są zabronione, z wyjątkiem Szwecji, która wynegocjowała wyjątek w ramach UE.
Czy Karol Nawrocki zażywał coś nielegalnego?
Na ten moment nie ma żadnych dowodów, by Karol Nawrocki złamał prawo. Sam kandydat raz stwierdził, iż „to była guma”, jego sztab zaś tłumaczył, iż chodziło o saszetkę nikotynową, którą Nawrocki nazywa „gumą nikotynową”.
Jeśli rzeczywiście zażył legalny, dostępny w Polsce beztytoniowy produkt nikotynowy, nie doszło do żadnego naruszenia przepisów.
FAŁSZ: Spekulacje, iż Nawrocki sięgnął po coś nielegalnego, nie znajdują potwierdzenia w faktach. Produkty tego typu są w Polsce legalne i powszechnie dostępne, o ile zawierają nikotynę, ale nie tytoń.
Czy woreczki nikotynowe są bezpieczne?
To, iż coś jest legalne, nie znaczy, iż jest bezpieczne. W tej sprawie Sanepid nie zostawia złudzeń. Mimo iż woreczki nikotynowe nie wymagają spalania — a więc nie generują dymu tytoniowego — to nikotyna sama w sobie jest substancją silnie uzależniającą i szkodliwą. Uzależnienie od nikotyny może prowadzić do wielu poważnych konsekwencji zdrowotnych:
- choroby sercowo-naczyniowe, w tym zawały i udary,
- zaburzenia rytmu serca i nadciśnienie,
- pogorszenie funkcji poznawczych,
- uszkodzenia błon śluzowych jamy ustnej, które mogą prowadzić do chorób dziąseł, erozji szkliwa, a choćby nowotworów.
FAKT: Woreczki nikotynowe nie są zdrową alternatywą dla papierosów. Choć eliminują spalanie, nie eliminują ryzyka — a choćby mogą prowadzić do szybszego uzależnienia.
Skandynawskie mity i polityczne narracje
W kampanii wyborczej padły też argumenty na temat rzekomych korzyści zdrowotnych wynikających ze stosowania snusów. Janusz Cieszyński, były wiceminister zdrowia, przekonywał, iż dzięki nim w Skandynawii spadła zachorowalność na nowotwory płuc.
Warto jednak podkreślić, iż choć brak spalania faktycznie eliminuje ryzyko związane z wdychaniem dymu, to nikotyna przez cały czas ma niszczący wpływ na organizm.
FAŁSZ: Twierdzenie, iż snusy są „zdrowsze” od papierosów, jest uproszczeniem. Mogą nie szkodzić płucom w takim samym stopniu, ale są równie niebezpieczne z punktu widzenia uzależnienia i innych skutków zdrowotnych.
Nowe przepisy: zakaz sprzedaży przez internet i obowiązek ostrzeżeń
W maju 2025 r. Sejm uchwalił nowelizację ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu. Przepisy zaostrzają zasady obrotu e-papierosami i produktami nikotynowymi. Wśród kluczowych zmian są:
- zakaz sprzedaży e-papierosów i woreczków nikotynowych osobom poniżej 18. roku życia,
- zakaz sprzedaży tych produktów przez internet,
- obowiązek umieszczania ostrzeżeń zdrowotnych na opakowaniach,
- zakaz sprzedaży w szkołach, placówkach leczniczych, obiektach rekreacyjnych, automatach i sklepach samoobsługowych.
FAKT: Woreczki nikotynowe przez cały czas są legalne, ale ich dostępność została znacząco ograniczona nowymi przepisami.
Czy gest Nawrockiego wpłynął na wynik debaty?
Karol Nawrocki po debacie z Rafałem Trzaskowskim nie krył zadowolenia. Twierdził, iż „czuje się wygrany” i iż wszystko poszło zgodnie z planem. Jego mimika i zachowanie były szeroko komentowane — od „uśmiechu chłopaka z blokowiska” po oznaki zdenerwowania. Dla wielu wyborców to jednak właśnie moment sięgnięcia po saszetkę nikotynową stał się symbolem tej debaty.
Czy taka scena, z udziałem substancji uzależniającej, może wpłynąć na decyzje wyborców? Czas pokaże. Pewne jest jedno: temat snusów zyskał nieoczekiwany rozgłos, a prawo i zdrowie publiczne znów muszą nadążyć za polityką.
