Wydanie 242, 20.06.2025

2 tygodni temu

Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

„Czy rzeczywiście było dużo więcej głosów nieważnych? Czy to normalne, iż kandydaci, którzy nie zdołali się zarejestrować, mieli tak wielu przewodniczących komisji? Analizujemy treść protestów wyborczych publikowanych przez polityków koalicji rządzącej.” [###]

„Adam Szłapka jako rzecznika prasowego gabinetu Donalda Tuska został przedstawiony przez premiera w piątek w czasie wystąpienia po posiedzeniu Rady Bezpieczeństwa Narodowego. Tusk, zaznaczył, iż Szłapka formalnie obejmie nowe stanowisko z końcem polskiej prezydencji w Unii Europejskiej, czyli z końcem czerwca. W praktyce już od piątku będzie odpowiadał za komunikację rządu.” Mamy nadzieję, iż jakikolwiek rzecznik będzie lepszy niż brak rzecznika. [Wirtualne Media]
„Powiązana z PiS TV Republika zapowiadała szokujące taśmy z politykami PO. Ale ośmieszyła się, bo jako podsłuchaną rozmowę puściła publiczny występ Giertycha na jego kanale na YouTube. Mogła też złamać prawo, puszczając rozmowy adwokata z klientami ” [OKO.press], [Press]
„Grzegorz Braun ma na koncie co najmniej dziewięć potencjalnych wykroczeń i przestępstw, trzykrotnie uchylony immunitet poselski, kolejny wniosek immunitetowy skierowany do Parlamentu Europejskiego. Ma też postawione zarzuty. Mimo to pozostaje bez kary” W tym kraju prawo najwyraźniej działa jeżeli się na to godzisz. [OKO.press]
„Po dwóch latach prokuratura w Płońsku umorzyła dochodzenie w sprawie »króla kłusowników«. Paweł P. był oskarżony o polowanie na zwierzęta w okresie ochronnym oraz o znęcanie się ze szczególnym okrucieństwem nad upolowanym jeleniem” [OKO.press]
„Bez PSL przejęcie władzy przez koalicję 15 października 2023 roku byłoby niemożliwe. Ale to za sprawą PSL w czerwcu 2025 roku perspektywa utraty przez nią władzy staje się realna. Kierownictwo PSL wybrało ten najgorszy możliwy moment, by ogłosić, iż przygotowuje się do samodzielnego startu w następnych wyborach parlamentarnych” Wygląda na to, iż PSL poświęci się zabieganiu o prawicowych wyborców na pełen etat. Jest to o tyle komiczne, iż z dotychczasowych sondaży jasno wynika, iż ci wyborcy mają to głęboko w dupie. [OKO.press]
A co będzie z Polską 2050? Polecamy tekst z Krytyki Politycznej o tytule: „Polska 2050 będzie centrolewicowa (albo nie będzie jej wcale)”. [Krytyka Polityczna]

Wojna w Ukrainie

Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich: Rosyjskie postępy w obwodzie sumskim. 1210. dzień wojny
„Rosja przeprowadziła ciągły atak rakietowy i dronowy na Kijów we wczesnych godzinach porannych we wtorek, zabijając co najmniej 16 osób i raniąc ponad 100 w tym, co ukraiński prezydent Wołodymyr Zełenski nazwał »jednym z najbardziej przerażających ataków« na ukraińską stolicę od czasu rozpoczęcia wojny na pełną skalę wiosną 2022 roku.” [The Guardian]
„Administracja Trumpa zawiesiła w ostatnich tygodniach międzyagencyjną grupę roboczą powołaną w celu sformułowania strategii nacisku na Rosję w celu przyspieszenia rozmów pokojowych z Ukrainą, według trzech amerykańskich urzędników.” [Reuters]
„11 czerwca rząd ukraiński przyjął uchwałę inicjującą tworzenie eksperymentalnych grup obrony powietrznej złożonych z ochotników, którzy nie podlegają mobilizacji, ale chcą pomóc w obronie kraju. Ustanowione prawo pozwala takim grupom na wykorzystanie bezzałogowych systemów latających, samolotów, broni małokalibrowej, systemów walki elektronicznej i sztucznej inteligencji do obrony przestrzeni powietrznej. Zezwolenie na użycie prywatnych samolotów do obrony powietrznej może w przyszłości pozwolić na wykorzystanie do tego zadania zachodnich prywatnych firm wojskowych dysponujących licznymi flotami myśliwców.” [Konflikty]
„Ukraina sprowadziła do kraju grupę żołnierzy uwolnionych z rosyjskiej niewoli, ogłosił 19 czerwca prezydent Wołodymyr Zełenski, co oznacza kolejną z serii wymian z Moskwą.” [Kyiv Independent]

Europa

„Grupa robocza w Parlamencie Europejskim zbada doniesienia o rzekomych nieprawidłowościach w finansowaniu organizacji pozarządowych przez Komisję Europejską. Jej powstanie zostało przegłosowane głosami centroprawicy i skrajnej prawicy” [OKO.press]
„Komisja Europejska proponuje trwałe odejście UE od importu gazu z Rosji. (...) Propozycja stanie się jeszcze przedmiotem prac Parlamentu Europejskiego i Rady UE, a ostateczny kształt dokumentu będzie zależał od zmian zaproponowanych przez te instytucje. Rozporządzenie bazuje na przepisach prawa handlowego i energetycznego UE, a więc do jego przyjęcia potrzeba większości kwalifikowanej, a nie jednomyślności. Pozwala to ominąć zapowiedziany przez Węgry i Słowację sprzeciw.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Parlament Finlandii zagłosował w czwartek za wycofaniem się z Konwencji Ottawskiej, która zakazuje używania min przeciwpiechotnych, w związku z obawami o zagrożenie militarne ze strony sąsiedniej Rosji.” [Reuters]
Mogło Wam umknąć w natłoku innych newsów ale w Irlandii Północnej doszło do pogromów (lub przynajmniej prób ich przeprowadzenia) na społeczności migranckiej. Co się dokładnie stało, jakie są powody i skutki tych wydarzeń opisuje The Guardian. [The Guardian]
„Jak wygląda nowa polityka migracyjna wprowadzona przez Friedricha Merza? Czy kontrole graniczne spełniają swoją funkcję? Z czym muszą się liczyć uchodźcy i osoby proszące o azyl? Na te pytania w podcaście OSW odpowiada Kamil Frymark.” [###]

„W dzisiejszym Fokusie przyglądamy się francuskiej scenie politycznej rok po przyspieszonych wyborach parlamentarnych. Czy decyzja prezydenta Macrona, żeby rozpisać nowe wybory przed upływem kadencji, miała sens? Jak dziś kształtuje się polityka we Francji i jaka jest w niej pozycja prezydenta? Sara Nowacka rozmawia na ten temat z Amandą Dziubińską.” [###]

„Czeski rząd przetrwał w środę głosowanie nad wotum nieufności wywołane skandalem bitcoinowym z udziałem dilera narkotyków, który wywołał zamieszanie w polityce kraju.” [Politico]
„Sekretarz stanu węgierskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych Levente Magyar powiedział w środę, iż nie jest pewien, czy odroczona debata parlamentarna i głosowanie w sprawie przepisów dotyczących przejrzystości grup finansowanych z zagranicy »kiedykolwiek powrócą«.” [Reuters]
„Oczekuje się, iż dziesiątki posłów do PE wezmą udział w Paradzie Równości w Budapeszcie w tym miesiącu, wbrew premierowi Węgier Viktorowi Orbánowi, który próbował zakazać tego wydarzenia. Podczas debaty w Parlamencie Europejskim w Strasburgu, eurodeputowani z liberalnych, lewicowych i zielonych grup zobowiązali się być w Budapeszcie 28 czerwca na paradzie, aby okazać solidarność z homoseksualnymi Węgrami.” [The Guardian]
Dlaczego Europa strzela do Wilków? „Od ćwierć wieku Europa mozolnie odbudowuje populację wilków, które jeszcze sto lat wcześniej niemal całkowicie wytępiła. Dlaczego więc teraz obniża ich ochronę i co ma z tym wspólnego kucyk przewodniczącej Komisji Europejskiej?” [###]

Premier Armenii Nikol Paszynian składa wizytę w Turcji gdzię będzie rozmawiał z prezydentem Recepem Tayyipem Erdoğanem. Ilość wizyt przywódców między tymi dwoma państwami jest możliwa do policzenia na palcach jednej dłoni, jednak to już druga wizyta Paszyniana w Turcji (po obecności na zaprzysiężeniu Erdoğana w 2023 roku). WIzyta ma pomóc w normalizacji stosunków między stronami, ustaleniach dotyczących Azerskich rządań terytorialnych/transportowych, a także przybliżyć otwarcie granicy lądowej między Turcją i Armenią co mogłoby poprawić sytuację gospodarczą Armenii, która nie posiada dostępu do morza. [Reuters]
„Armenia to niewielki kraj na Kaukazie Południowym, który staje w obliczu coraz większych wyzwań. Armenia położona jest w sąsiedztwie Iranu, Azerbejdżanu, Turcji i Gruzji, co znacząco wpływa na sytuację polityczną, społeczną i gospodarczą w kraju. Granice Armenii z Azerbejdżanem i Turcją są zamknięte. Jak funkcjonuje kraj po wojnach o Górski Karabach? Dlaczego w Armenii działa misja Unii Europejskiej i co o niej sądzą mieszkańcy?” [###]

„Konflikt armeńsko-azerbejdżański o Górski Karabach to najstarszy, nierozwiązany konflikt na obszarze postradzieckim. Ukształtował on politykę wewnętrzną oraz zewnętrzną obu, południowo kaukaskich republik. W pewnym sensie stał się wręcz ich mitem założycielskim, wpływającym na tożsamość obydwu narodów. Po wojnie z lat 90. wydawało się, iż konflikt ten pozostanie w teorii konfliktem zamrożonym. W praktyce dochodziło do wymiany ognia na granicy armeńsko-azerbejdżańskiej, ale ze zmienną intensywnością i głównie z udziałem broni lekkiej. Stało się wręcz przeciwnie. W ostatnich latach Kaukaz Południowy ponownie stał się rejonem zapalnym.” [###]

Konflikt Izrael-Iran

„Izrael nieustannie atakuje Iran, a wśród potencjalnych celów: najwyższy przywódca Iranu ajatollah Ali Chamenei. Jak Iran stał się republiką islamską? Dlaczego jest skonfliktowany zarówno z Izraelem jak i państwami arabskimi i jakie problemy targają nim wewnętrznie i zewnętrznie? O tym w podcaście OSW mówi Krzysztof Strachota.” [###]

„Izraelskie uderzenia na Iran stanowią problem polityczny i wizerunkowy dla Kremla. Moskwa, która oferowała USA swoje pośrednictwo w uregulowaniu problemu kontroli nad programem nuklearnym Iranu i podpisała z Teheranem w styczniu br. nowy traktat o kompleksowym partnerstwie strategicznym (...), nie miała żadnego wpływu na bieg wydarzeń, zwłaszcza w zakresie powstrzymania działań Izraela.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Kolejny dzień wojny izraelsko-irańskiej upływa w atmosferze wyczekiwania. Wszystkie oczy są zwrócone na Biały Dom, który jeszcze nie dał po sobie znać, czy podjął decyzję w sprawie potencjalnego zaangażowania się w kolejny bliskowschodni konflikt. W tle pojawia się wizja upadku Islamskiej Republiki, ale jest to wizja, na ten moment, czysto teoretyczna. Izrael przez cały czas kontynuuje ataki, Iran natomiast wydaje się łapać zadyszkę.” [Konflikty]
A co Unia Europejska na to wszystko?
„W nocy z 12 na 13 czerwca Izrael rozpoczął uderzenie zbrojne na Iran, które – według oficjalnych deklaracji – ma doprowadzić do zniszczenia tamtejszego programu jądrowego. W kolejnych dniach zaatakowano kilkaset celów, w tym instalacje nuklearne, wojskowe i obiekty Korpusu Strażników Rewolucji Islamskiej (KSRI). Zabitych zostało wiele osób z kierownictwa struktur bezpieczeństwa. Liczba ofiar śmiertelnych po stronie irańskiej waha się w zależności od źródła pomiędzy 220 a 400. ” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„W nocy z 12 na 13 czerwca premier Netanjahu wydał rozkaz do rozpoczęcia operacji »Powstający Lew«. Od tego czasu izraelskie lotnictwo nieustannie bombarduje irańskie miasta, bazy wojskowe i ośrodki wykorzystywane w irańskim programie nuklearnym.” [###]

„Rozpoczęty 13 czerwca atak Izraela na Iran rzutuje na sytuację na rynkach surowców energetycznych. Niemal natychmiast wzrosły ceny – kontrakty miesięczne na ropę marki Brent o ok. 8–13%, do 75–78 dolarów za baryłkę. Pomimo obustronnych nalotów i punktowych zniszczeń w irańskiej i izraelskiej infrastrukturze energetycznej przez kolejne dni ceny utrzymywały się na w miarę stabilnym, a choćby nieco niższym poziomie. Podniosły się też o kilka procent ceny gazu na europejskiej giełdzie TTF.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Jakie będą dalsze losy konfliktu? Irańscy przywódcy nie mają w ręku żadnej silnej karty. Zostali zaatakowani w momencie, gdy reżim jest najsłabszy od dekad – toczony przez problemy wewnętrzne, w kiepskiej sytuacji gospodarczej, pozbawiony wsparcia swoich regionalnych sojuszników. ” [Krytyka Polityczna]
„Irańska przerwa w dostępie do Internetu stwarza nowe zagrożenia dla ludności cywilnej w związku z izraelskimi bombardowaniami. Iran ogranicza łączność internetową dla obywateli w związku z izraelskimi nalotami – zmuszając ludzi do korzystania z krajowych aplikacji, które mogą nie być bezpieczne, i ograniczając ich zdolność do uzyskiwania dostępu do ważnych informacji.” [WIRED]
„Konflikt między Iranem a Izraelem spowodował zamknięcie przestrzeni powietrznej na Bliskim Wschodzie, ponieważ dwaj zaciekli wrogowie przeprowadzają wzajemne ataki i akcje odwetowe. Pogarszająca się sytuacja w zakresie bezpieczeństwa sprawiła, iż obcokrajowcy zaczęli się ewakuować. Jest to jednak trudne zadanie przy tak wielu zakłóceniach w podróżowaniu w regionie. Niektóre rządy wykorzystują granice lądowe Iranu, aby pomóc swoim obywatelom wydostać się z kraju. To jest galeria zdjęć przygotowana przez redaktorów AP.” [AP News]

Bliski i Środkowy Wschód

Codziennie w Strefie Gazy giną Palestyńczycy. Izrael kontynuuje ataki na, jego zdanie, obiekty powiązane z Hamasem. Dodatkowo po raz kolejny doszło do strzelaniny przy punkcie rozdzielającym pomoc humanitarną, prowadzonym przez koncesjonowaną przez Izrael organizację. [AP News]
„Od rozpoczęcia operacji w Strefie Gazy Izrael regularnie dopuszcza się poważnych nadużyć. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości wydał nakaz aresztowania premiera Benjamina Netanjahu, a międzynarodowe organizacje i media apelują o powstrzymanie walk i zwracają uwagę na kolejne zbrodnie. W tym filmie przedstawimy pięć przykładów działań Izraela, i pokażemy jakim schematem posługuje się armia prowadząca operacje przeciwko Palestyńczykom. Szczegóły w filmie wyjaśnia Marek Matusiak.” [###]

Egipt zablokował aktywistów planujących wzięcie udziału w marszu do Strefy Gazy, uniemożliwiając im dotarcie do granicy i protest przeciwko polityce Izraela względem Palestyńczyków. Władze Egiptu i aktywiści poinformowali w czwartek, iż osoby planujące marsz przez Półwysep Synaj zostały deportowane. Aby zwrócić uwagę na kryzys humanitarny dotykający mieszkańców Gazy, uczestnicy marszu od miesięcy planują przejść około 30 mil (około 50 kilometrów) z miasta Arisz do granicy Egiptu z enklawą w niedzielę, aby „wywrzeć międzynarodową presję moralną i medialną”, aby otworzyć przejście w Rafah i znieść blokadę, która uniemożliwiała wjazd pomocy. Saif Abu Keszek, jeden z aktywistów organizujących marsz, powiedział, iż około 200 aktywistów — głównie Algierczyków i Marokańczyków — zostało zatrzymanych lub deportowanych. [AP News]
Syria przeprowadziła swoją pierwszą od 14 lat międzynarodową transakcję bankową za pośrednictwem systemu SWIFT. Stanowi to kamień milowy w dążeniu Syrii do ponownej integracji z globalnym systemem finansowym. Prezes banku centralnego Abdelkader Husrijeh powiedział agencji Reuters w Damaszku, iż w niedzielę przeprowadzono bezpośrednią transakcję handlową z banku syryjskiego do włoskiego, a transakcje z bankami amerykańskimi mogą rozpocząć się w ciągu kilku tygodni. [Reuters]
Dwa tankowce zderzyły się w cieśninie Ormuz, w pobliżu Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Wstępnie jako przyczynę wypadku podaje się zakłócenia systemów nawigacyjnych występujące w regionie z powodu wojny między Iranem, a Izraelem. W wyniku wypadku nie odnotowano rannych członków załogi, ani wycieku ropy. [Reuters]

Azja

„Premierka Tajlandii Paetongtarn Shinawatra stoi w obliczu rosnącej presji, by ustąpić ze stanowiska, po tym jak wydała się krytykować wojsko w 17-minutowej rozmowie telefonicznej, którą odbyła z potężnym byłym przywódcą Kambodży w związku z eskalacją sporu granicznego.” W przeciwieństwie do Polski w Tajlandii afery taśmowe zdają się mieć jakieś skutki. AP News opisuje piątkową wizytę premierki na granicy z Kambodżą co prawdopodobnie poprawić jej publiczny wizerunek. [CNN], [AP News]
Jeśli nie wiecie o co chodzi w granicznym sporze pomiędzy Kambodżą a Tajlandią to AP News ma krótką ściągawkę. [AP News]
„Tajwańskie ministerstwo obrony twierdzi, iż wykryło ponad 70 chińskich samolotów wojskowych wokół wyspy w ciągu ostatnich 24 godzin, zaledwie kilka dni po tym, jak brytyjski okręt wojenny przepłynął przez wrażliwą Cieśninę Tajwańską.” [Al-Dżazira]
„Dziesiątki lotów do i z indonezyjskiego kurortu Bali zostało odwołanych po tym, jak erupcja wulkanu na wschodzie kraju wyrzuciła w niebo ogromną chmurę popiołu.” [Al-Dżazira]
„Odkrycie masowego grobu ponownie otworzyło stare rany społeczności tamilskiej na Sri Lance, która doświadczyła najgorszej przemocy podczas 26-letniej wojny domowej między rządem Sri Lanki a Tamilskimi Tygrysami (LTTE), grupą, która dążyła do oddzielnej ojczyzny dla Tamilów.” [Al-Dżazira]

Afryka

Kongo i Rwanda podpiszą 27 czerwca w Waszyngtonie porozumienie pokojowe, którego celem jest zakończenie walk we wschodnim Kongo, poinformowały oba kraje i Departament Stanu USA. Trwający od dziesięcioleci konflikt zaostrzył się w styczniu, kiedy rebelianci M23 zajęli strategiczne kongijskie miasto Goma, a następnie w lutym miasto Bukavu. Projekt porozumienia zawiera „postanowienia dotyczące poszanowania integralności terytorialnej i zakazu działań wojennych; wycofania się, rozbrojenia i warunkowej integracji niepaństwowych grup zbrojnych”, jak podano we wspólnym oświadczeniu w środę. [AP News]
Uzbrojeni mężczyźni zabili 34 żołnierzy i zranili 14 innych w zachodnim Nigrze, w pobliżu trójstyku granic Nigru z Mali i Burkina Faso. Atak został przeprowadzony około godziny 9 rano w czwartek w Banibangou przez napastników, którzy użyli ośmiu pojazdów i ponad 200 motocykli, poinformowało ministerstwo w oświadczeniu. Rząd poinformował, iż jego siły zabiły dziesiątki napastników, których nazwał „terrorystami”. [AP News]
Tydzień temu informowaliśmy, iż Grupa Wagnera opuszcza Mali, ogłaszając, iż ich misja zakończyła się sukcesem. Jednak zarządzany z Moskwy Korpus Afrykański pozostaje. [AP News]
Co więcej, Rosjanie zdają się umacniać swoją obecność w państwach Sahelu. Z informacji uzyskanych przez Associated Press wynika, iż mają miejsce transporty uzbrojenia, które do Malii. Mowa o transporterach opancerzonych czy artylerii kalibru 152 mm. Na zdjęciach satelitarnych zaobserwowano choćby jedną sztukę Su-24, który najpewniej jest operowany przez pilotów Korpusu Afrykańskiego. Polecamy całkiem obszerny tekst od AP News, który szerzej opisuje ostatnią aktywność Rosjan w regionie, a także ich wysiłki rekrutacyjne. [AP News]
Jak wskazują dane OZN niemal 13 milionów ludzi w zachodniej i środkowej Afryce pozostaje poza miejscem zamieszkania, które musieli przymusowo opuścić. Od 2020 roku jest to wzrost o blisko 50% co pokazuje pogarszającą się sytuację i brak stabilności w regionie. [DW]
W czwartek w Republice Południowej Afryki ogłoszono stan klęski żywiołowej, ponieważ liczba ofiar powodzi spowodowanych ulewnymi deszczami w prowincji Przylądkowej Wschodniej wzrosła do 92. Rząd Eastern Cape uczcił ofiary powodzi z zeszłego tygodnia prowincjonalnym Dniem Żałoby i nabożeństwem żałobnym w King Sabatha Dalindyebo Technical and Vocational Education and Training (TVET) College w Mthatha, jednej z niewielu szkół, których infrastruktura pozostała nienaruszona. [AP News]

Ameryka Łacińska

„Syn byłego prezydenta Jaira Bolsonaro i jego wspólnicy zostali formalnie oskarżeni przez brazylijską policję federalną po dochodzeniu w sprawie domniemanego inwigilowania władz przez agencję wywiadowczą ABIN w czasie sprawowania urzędu przez Bolsonaro, poinformowały źródła policyjne i lokalne media.” [Reuters]
„BYD wysłał tysiące pojazdów elektrycznych do Brazylii, gdzie progresywny program taryfowy sprawia, iż importowane pojazdy elektryczne stają się coraz droższe. Opłata została wprowadzona przez potężne brazylijskie lobby producentów samochodów. Brazylijskie cła na pojazdy elektryczne stanowią odejście od ruchu Ameryki Łacińskiej w kierunku czystej energii.” [Rest of World]
„Rada Stanu Kolumbii zawiesiła dekret prezydenta Gustavo Petro, który dążył do rozpisania referendum w sprawie reformy prawa pracy, powołując się na brak zgody Senatu. Środowy ruch nastąpił po tym, jak Petro w zeszłym tygodniu ominął opozycję ustawodawczą i podpisał dekret wzywający wyborców do głosowania w sierpniu w celu podjęcia decyzji w sprawie reformy prawa pracy.” O tym pisze Al-Dżazira a Krytyka Polityczna ma przekrojowy artykuł o sytuacji w tym kraju (chociaż trudno ukryć, iż autor wyraźnie sympatyzuje z prezydentem Petro). [Al-Dżazira], [Krytyka Polityczna]
„Jak poinformowały władze, emerytowany nikaraguański oficer wojskowy, który stał się głośnym krytykiem prezydenta Daniela Ortegi, został zastrzelony w czwartek w swoim domu w Kostaryce.” [AP News]

Ameryka Północna

„Przywódcy państw G7 na spotkaniu w kanadyjskim kurorcie górskim Kananaskis w dniach 15–17 czerwca uzgodnili m.in. zacieśnienie współpracy w zakresie bezpieczeństwa dostaw surowców krytycznych. Rozbieżności wśród liderów dotyczyły np. kwestii amerykańskich ceł oraz sankcji przeciw Rosji. Efekty szczytu wskazują, iż pomimo istniejących różnic porozumienie w wybranych kwestiach jest możliwe.” PISM ma dla Was ogólną analizę szczytu a IEŚ ma tekst skupiony na tym co wynika z tego szczytu dla naszego regionu. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych], [Instytut Europy Środkowej]
W stanie Minnesota doszło do mordu politycznego. Zabójca miał listę polityków, których chciał zamordować a udało mu się to w przypadku demokratycznej spikerki stanowej izby reprezentantów. PBS ma materiał podsumowujący co wiemy o atakach, morderstwie oraz podejrzanym, który jest już w rękach władz. ABC News ma materiał, w którym przypomina o wzrastającej liczbie ataków motywowanych politycznie w Stanach Zjednoczonych. [PBS], [ABC News]
Jak prawica zareagowała na mord w Minnesocie? Oczywiście zaczęła obwiniać o niego wszystko i wszystkich tylko nie siebie – chociaż jasno widać, iż zatrzymany morderca miał skrajnie prawicowe przekonania. [WIRED]
W Stanach Zjednoczonych w czwartek obchodzone jest święto Juneteenth – najstarsze święto celebrujące zakończenie niewolnictwa. Całkiem przypadkiem tego samego dnia Donald Trump za pośrednictwem mediów społecznościowych narzekał na niepracujące święta oraz to jak bardzo doskwierają amerykańskiej gospodarce. [CNN]
„Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych utrzymał w mocy ustawę stanu Tennessee drastycznie ograniczającą zabiegi medyczne dostępne dla nieletnich w trakcie korekty płci, co może mieć konsekwencje w całym kraju, biorąc pod uwagę, iż 25 stanów ma podobne przepisy.” Oczywiście wszystkie te zabiegi medyczne będą dalej dostępne dla nieletnich w stanie Tennessee, pod warunkiem iż nie są oni transpłciowi – najwyraźniej wtedy wszelkie wątpliwości co do ich szkodliwości znikają. [BBC]
„Amerykański sędzia nakazał przywrócenie setek zakończonych projektów badawczych w amerykańskich Narodowych Instytutach Zdrowia (NIH), nazywając procesy, które doprowadziły do ich anulowania, »pozbawionymi uzasadnienia – praktycznie w całości«.” [Nature]
Dlaczego ICE (Immigration and Customs Enforcement) czyli amerykański Urząd Celno-Imigracyjny przestał tropić przestępców i zaczął iść na ilość łapiąc migrantów szukających dorywczych prac? Kto im to poleciał i jakie ta osoba ma adekwatnie umocowanie w amerykańskim systemie władzy? Jak to jest z Gwardią Narodową, jak poważne są zamieszki w Los Angeles, a także jak się to moa do historycznych decyzji o federalizacji Gwardii Narodowej, a także do przeszłych zamieszek w historii USA. Na to wszystko oraz wiele więcej opowiada Podkast Amerykański. [###]

„Donald Trump realizuje swój najmroczniejszy program na podwórku małego miasteczka w Luizjanie. Absolutnie nikt nie chce o tym rozmawiać.” State ma dla Was reportaż z miejscowości gdzie mieści się jedno z miejsc do których wysyłani są ludzie zatrzymywani przez służby migracyjne. Niczego przełomowego się z niego nie dowiecie ale jest to interesująca lektura. [Slate]

Oceania

„Administracja Donalda Trumpa rozpoczęła rewizję porozumienia AUKUS. Czy oznacza to, iż plan wyposażenia australijskiej marynarki wojennej w atomowe okręty podwodne jest zagrożony pójściem pod topór? Wbrew pozorom i dramatycznym relacjom części mediów nie wygląda na to. Rewizja AUKUS jest raczej częścią »poważnej rozmowy«, którą Waszyngton chce przeprowadzić z azjatyckimi sojusznikami. W wielu przypadkach nie będzie się to wiele różnić od »poważnej rozmowy« przeprowadzonej już z Europą.” [Konflikty]
„Unia Europejska i Australia ogłosiły w nocy, iż rozpoczną negocjacje w sprawie »partnerstwa w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony« i podkreśliły swoje zaangażowanie w »przyspieszenie negocjacji w sprawie wolnego handlu«.” [Politico]
„Premier Nowej Zelandii podkreślił obopólne korzyści płynące z handlu z Chinami podczas piątkowego spotkania z chińskim przywódcą Xi Jinpingiem, jednocześnie przyznając, iż nie zgadzają się w kwestiach geopolitycznych. Christopher Luxon, podczas swojej pierwszej wizyty w Chinach od czasu objęcia stanowiska premiera pod koniec 2023 r., przyleciał do Pekinu po dwóch dniach spotkań z urzędnikami i liderami biznesu w Szanghaju, chińskim centrum handlowym.” [AP News]
„Nowa Zelandia zawiesiła miliony dolarów finansowania dla Wysp Cooka z powodu »zakresu i treści« umów zawartych przez ten mniejszy kraj Pacyfiku z Chinami, poinformowali w czwartek urzędnicy. Premier Christopher Luxon, który odbywa swoją pierwszą oficjalną wizytę w Chinach, powiedział, iż Wyspy Cooka nie były przejrzyste i otwarte na temat swojego kompleksowego partnerstwa strategicznego z Chinami.” [AP News]

Ekonomia i gospodarka

„Rząd w Madrycie opublikował wnioski po słynnym blackoucie, który 28 kwietnia nawiedził cały kraj. Za splot błędów odpowiedzialne są zarówno operator przesyłowy, jak i elektrownie konwencjonalne. Wedle rządu przyczyną nie była zbyt duża ilość OZE w systemie.” [Wysokie Napięcie]
„Stany Zjednoczone wciąż sprowadzają z Rosji nisko wzbogacony uran, stanowiący podstawowy surowiec do produkcji paliwa do reaktorów jądrowych. Wymiana ta ma miejsce pomimo obowiązywania wzajemnych restrykcji: amerykańskiego embarga na import (od maja 2024 r.) i rosyjskiego zakazu eksportu (od listopada 2024 r.). Jest to możliwe na podstawie jednorazowych zezwoleń wydawanych przez obydwie strony.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Prezydent Donald Trump podpisał w czwartek zarządzenie wykonawcze, aby TikTok działał w USA przez kolejne 90 dni, aby dać swojej administracji więcej czasu w pośrednictwo w zawarciu umowy mającej na celu przeniesienie platformy mediów społecznościowych pod amerykańską własność.” [AP News]
„Najnowsze dane Eurostatu dotyczące poziomu cen konsumpcyjnych w poszczególnych państwach Unii Europejskiej. Dane okazują się zaskakująco korzystne dla Polski. Wynika z nich, iż jesteśmy trzecim najtańszym państwem w całej wspólnocie.” [Obserwator Gospodarczy]

Nauka i technologia

„Leki takie jak Wegovy i Mounjaro, które zawierają odpowiednio semaglutyd i tirzepatyd, zmieniły sposób leczenia otyłości, a badania sugerują, iż pierwszy z nich może pomóc ludziom stracić do 20% masy ciała po 72 tygodniach leczenia. Nowe badanie sugeruje jednak, iż leki te, znane jako GLP-1 RA, mogą nie powodować tak drastycznej utraty wagi w codziennych warunkach.” [The Guardian]
„Łuskowce w nigeryjskich lasach Cross River mają kłopoty. Większość z nich jest zabijana na pożywienie, a nie na potrzeby zagranicznego handlu ich łuskami. Nowe badanie terenowe pokazuje, iż prawie każdy łuskowiec zabrany ze środowiska naturalnego trafia do garnka.” [Earth]
„Lek, który może drastycznie ograniczyć epidemię HIV, właśnie pokonał pierwszą przeszkodę regulacyjną. W środę Agencja ds. Żywności i Leków [Stanów Zjednoczonych – przypis red.] zatwierdziła lenakapawir do zapobiegania zakażeniom wirusem HIV. Dane z badań klinicznych przeprowadzonych w ubiegłym roku sugerują, iż zaledwie dwa zastrzyki rocznie zapewniają niemal całkowitą ochronę przed zakażeniem wirusem HIV.” [NPR]
„Sztuczna inteligencja jest coraz szerzej wykorzystywana przez podmioty szerzące dezinformację. Choć początkowo największe obawy wzbudzało wykorzystanie materiałów typu deepfake, w tej chwili rosnącym zagrożeniem staje się manipulowanie modelami generatywnymi, m.in. ingerencje w zbiory danych, na których trenuje się AI. Celem jest doprowadzenie do publikowania fałszywych treści przez modele AI. najważniejsze dla budowania odporności jest szybkie zabezpieczenie zbiorów danych, wzmocnienie moderacji oraz dostosowanie regulacji unijnych i krajowych do nowych wyzwań.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
„Jeden ze statków kosmicznych SpaceX Elona Muska eksplodował podczas rutynowego testu w Teksasie, jak podały władze, co stanowi najnowsze niepowodzenie marzeń miliardera o przekształceniu ludzkości w gatunek międzyplanetarny.” [The Guardian]
„Ile energii zużywa sztuczna inteligencja? Ludzie, którzy to wiedzą, nie chcą powiedzieć. Rosnąca liczba badań próbuje określić zużycie energii sztucznej inteligencji – choćby jeżeli firmy stojące za najpopularniejszymi modelami utrzymują swoje emisje dwutlenku węgla w tajemnicy.” [WIRED]
„Skandalistki ewolucyjne: tak mój dzisiejszy gość, prof. Łukasz Michalczyk z Wydziału Biologii UJ, nazywa swoje malutkie podopieczne (bo są to głównie samice). Mają od 0,1 do 1,2 milimetra długości, większość z nich do rozmnażania nie potrzebuje samców, występują na całym świecie, a niektóre poleciały choćby w przestrzeń kosmiczną i wtedy świat okrzyknął je nieśmiertelnymi. Rozmawiamy oczywiście o niesporczakach.” [###]

Idee, kultura, społeczeństwo

„Gdy w 1949 roku Komunistyczna Partia Chin przejęła władzę w tym kraju, Mao Zedong ogłosił, iż od tego momentu ”nawet jedna osoba nie umrze z głodu„. Rzeczywistość wyglądała jednak zgoła inaczej. W 1958 roku władze zainicjowały kampanię gospodarczą, która miała przekształcić zacofany rolniczy kraj w czołową potęgę przemysłową. Jej skutki okazały się tragiczne.” [Histmag]
„Nadal zostajemy w Nowej Zelandii — ale tym razem będzie wojennie, mistycznie i odrobinę brawurowo. Poznacie Te Kooti’ego, proroka i rewolucjonistę, który marzył o zbudowaniu Nowej Jerozolimy. Usłyszycie historię Gustawa Tempskiego z Braniewa — awanturnika i bohatera nowozelandzkich wojen. Według niektórych źródeł, został zjedzony przez Maorysów chcących przejąć jego bojowego ducha, według innych — jego ciało spalono z szacunku, a zjedzono jedynie podkomendnych. Odwiedzimy też maoryskie koszary, gdzie żołnierze ruszali do walki z nazistami w przekonaniu, iż są… potomkami biblijnego Izraela. Na koniec spojrzymy na obrazy artysty o czesko-niemieckich korzeniach (niczym u Matejki), który ukształtował wyobraźnię Nowozelandczyków. A wszystko to składa się na taki Babel, iż sami jesteśmy zaskoczeni.” [###]

W niektórych zakątkach internetu można znaleźć zachwyty nad tym jakim wspaniałym państwem była II RP. Weźmy zatem na tapet jak wyglądała sprawa medycyny w tych trudnych 20 latach naszego kraju. O systemie ochrony zdrowia, ministerstwie Zdrowia publicznego, które zostało zlikwidowane w... 1926 roku czy o opiece medycznej na wsi opowiada dr. Rafał Halik, z Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego. [###]

Idź do oryginalnego materiału