Unia rozlicza Izrael z praw człowieka. Możliwe ograniczenia handlowe

Zdjęcie: https://www.euractiv.pl/section/polityka-zagraniczna-ue/news/unia-rozlicza-izrael-z-praw-czlowieka-mozliwe-ograniczenia-handlowe/

Unia Europejska rozpoczyna formalny przegląd umowy stowarzyszeniowej z Izraelem w związku z działaniami militarnymi w Strefie Gazy. Decyzja ta może znacząco wpłynąć na przyszłość relacji handlowych i politycznych między Brukselą a Tel Awiwem.

Unia Europejska ogłosiła decyzję o rozpoczęciu formalnego przeglądu Umowy Stowarzyszeniowej z Izraelem, która reguluje szerokie spektrum stosunków handlowych i politycznych między obiema stronami.

Powodem tej decyzji są rosnące obawy dotyczące możliwego naruszenia przez Izrael swoich zobowiązań w zakresie praw człowieka w trakcie trwającego konfliktu z Hamasem w Strefie Gazy.

Przedmiotem przeglądu jest m.in. zgodność działań Izraela w kwestii poszanowania praw człowieka.

„Stosunki między Stronami, jak również wszystkie postanowienia samego Układu opierają się na poszanowaniu praw człowieka i na zasadach demokracji, którymi Strony kierują się w swojej polityce wewnętrznej i zagranicznej i które stanowią istotny element niniejszego Układu”, brzmi artykuł 2 umowy stowarzyszeniowej UE-Izrael.

Zapis ten czyni z przestrzegania praw człowieka najważniejszy warunek utrzymania porozumienia. Jego naruszenie może skutkować ograniczeniem współpracy, a choćby zawieszeniem umowy.

Większość państw UE popiera przegląd

Decyzję o przeglądzie poparło 17 z 27 państw członkowskich UE. Wśród nich znalazły się m.in. Belgia, Francja, Hiszpania, Irlandia, Szwecja, Finlandia i Polska. Inicjatywę formalnie zgłosił minister spraw zagranicznych Niderlandów, Caspar Veldkamp.

Przeciwne były m.in. państwa Europy Środkowo-Wschodniej, takie jak Węgry, Czechy i Bułgaria. Austria, mimo bliskich relacji z Izraelem, nie zajęła stanowiska

Szefowa unijnej dyplomacji Kaja Kallas podkreśliła, iż „zdecydowana większość” państw popieraj uruchomienie przeglądu.

— Rozpoczniemy proces oceny zgodności Izraela z zapisami artykułu 2. Jednocześnie oczekujemy od Izraela znacznego zwiększenia przepływu pomocy humanitarnej do Gazy — oświadczyła szefowa unijnej dyplomacji we wtorkowym (20 maja) przemówieniu.

Krytyka Izraela wobec decyzji Brukseli

Izraelskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych stanowczo odrzuciło decyzję Unii Europejskiej. Rzecznik resortu, Oren Marmorstein, stwierdził, iż Bruksela „całkowicie nie rozumie złożonej rzeczywistości, w jakiej znajduje się Izrael”.

„Ta wojna została Izraelowi narzucona przez Hamas i to Hamas ponosi wyłączną odpowiedzialność za jej kontynuację”, napisał na platformie X, dziękując jednocześnie krajom, które odmówiły poparcia przeglądu.

„Krytykowanie Izraela tylko usztywnia stanowisko Hamasu i zachęca go do dalszego obstawania przy swoim”, dodał.

Blokada pomocy i sankcje

Od początku ofensywy w październiku ubiegłego roku, Strefa Gazy znajduje się pod niemal całkowitą blokadą humanitarną. Organizacje międzynarodowe, w tym ONZ, alarmują o katastrofalnej sytuacji ludności cywilnej.

Szacuje się, iż dostęp do podstawowych środków przetrwania — wody, żywności i leków — ma w tej chwili mniej niż 20 proc. mieszkańców Gazy.

W odpowiedzi na nasilające się działania militarne, również Wielka Brytania ogłosiła zawieszenie rozmów handlowych z Izraelem, objęła sankcjami osadników z Zachodniego Brzegu. Premierzy Wielkiej Brytanii, Francji i Kanady ostrzegli, iż jeżeli sytuacja się nie poprawi, rozważą „konkretne działania dyplomatyczne i gospodarcze”.

Czym są umowy stowarzyszeniowe UE i co oznacza przegląd takiej umowy?

Umowy stowarzyszeniowe to narzędzia polityki zagranicznej Unii Europejskiej, zawierane z państwami trzecimi. Ich celem jest rozwijanie bliższej współpracy w dziedzinach takich jak handel, polityka zagraniczna, bezpieczeństwo, prawa człowieka czy wymiana naukowa.

Choć nie gwarantują one członkostwa w UE, często stanowią pierwszy krok ku integracji z unijnym rynkiem wewnętrznym.

W zamian za preferencyjny dostęp do rynku, partnerzy zobowiązują się do przestrzegania wspólnych wartości – w tym przede wszystkim zasad demokracji, państwa prawa i ochrony praw człowieka.

Umowa UE – Izrael została podpisana w 1995 roku i weszła w życie w 2000 roku. UE jest w tej chwili drugim co do wielkości partnerem handlowym Izraela – wartość zeszłorocznej wymiany towarowej przekroczyła 42,6 miliardów euro.

Jeśli przegląd wykaże naruszenie podstawowych zasad praw człowieka, Bruksela może ograniczyć przywileje handlowe, zawiesić współpracę naukową lub tymczasowo wstrzymać niektóre postanowienia umowy – co mogłoby poważnie zaszkodzić izraelskiej gospodarce.