6 godzin temu
Większość unijnych ministrów spraw zagranicznych opowiedziała się wczoraj za przeglądem umowy stowarzyszeniowej między UE a Izraelem. Celem jest zwiększenie presji na Izrael w sprawie zakończenia blokady humanitarnej Strefy Gazy.
Z pomysłem przeglądu wystąpiła Holandia – kraj tradycyjnie uważany za zdecydowanego sojusznika Izraela i jeden z jedenastu państw UE, które nie uznają Palestyny. Oznacza to dużą zmianę w polityce całej Unii wobec Izraela.
Zawieszenie układu, co wymaga jednomyślności, jest jednak w najbliższym czasie mało prawdopodobne ze względu na głębokie podziały między państwami UE.
Obowiązująca od 2000 roku umowa stowarzyszeniowa między Unią Europejską a Izraelem reguluje dialog polityczny i współpracę gospodarczą między obiema stronami. W obliczu wojny w Gazie i pogłębiającego się kryzysu humanitarnego jest ona jednak coraz bardziej krytykowana.
Szefowa unijnej dyplomacji Kaja Kallas potwierdziła po wtorkowych rozmowach, iż Bruksela działa w odpowiedzi na „silną większość” państw opowiadających się za przeglądem umowy.
– To (postulat przeglądu – red.) pokazuje, iż kraje dostrzegają, iż sytuacja w Gazie jest nie do utrzymania. Chcemy naprawdę pomóc ludziom i chcemy odblokować pomoc humanitarną, tak by mogła dotrzeć do potrzebujących – powiedziała Kallas dziennikarzom w Brukseli.
Według unijnych dyplomatów inicjatywę poparło 17 państw członkowskich, w tym Belgia, Finlandia, Francja, Irlandia, Luksemburg, Portugalia, Słowenia, Hiszpania i Szwecja.
Za przeglądem opowiedziały się także Austria, Dania, Estonia, Malta, Polska, Rumunia i Słowacja. Łotwa wstrzymała się od głosu, a pozostałe państwa były przeciwne, podają ci sami dyplomaci.
Minister spraw zagranicznych Holandii Caspar Veldencamp wysłał w zeszłym tygodniu list, do którego dotarł EURACTIV.com, a w którym wezwał swoich odpowiedników do rozpoczęcia procedury przeglądu.
Argumentował w nim, iż trzymiesięczna blokada pomocy humanitarnej dla Gazy przez Izrael stanowi naruszenie zobowiązań wynikających z międzynarodowego prawa humanitarnego.
Harmonogram przeglądu nie został jeszcze ogłoszony. Ma się nim zająć Unijna Służba Działań Zewnętrznych (EEAS).
Co dalej z umową?
Jeśli przegląd wykaże, iż Izrael naruszył artykuł 2 układu – mówiący, iż stosunki „opierają się na poszanowaniu praw człowieka i zasad demokracji” – możliwe będzie zawieszenie umowy.
– Następnym krokiem, jeżeli dojdzie do jednoznacznego stwierdzenia naruszenia, jest oczywiście możliwość ewentualnego zawieszenia – powiedział francuski minister spraw zagranicznych Jean-Noël Barrot w wywiadzie dla francuskich mediów publicznych.
Decyzja o zawieszeniu relacji handlowych wymagałaby udziału Komisji Europejskiej i jednomyślności wszystkich 27 państw członkowskich.
Zawieszeniu umowy stowarzyszeniowej sprzeciwia się przewodniczącą Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen, która jako Niemka jest zagorzałą zwolenniczką Izraela.
– Pani von der Leyen jest przyjaciółką Izraela i ja również uważam się za przyjaciela Izraela – powiedział Veldencamp dziennikarzom w Brukseli.
– Wierzę jednak, iż również pani von der Leyen uważa za bardzo ważne, by Europa dała Izraelowi jasny sygnał dotyczący niepokoju, jaki panuje w Europie – zarówno wśród ludzi, jak i w polityce – w związku z sytuacją humanitarną w Strefie Gazy oraz nasileniem izraelskich działań zbrojnych – dodał.
Wniosek o pełne zawieszenie umowy zgłosiły w zeszłym roku Hiszpania i Irlandia, jednak nie uzyskał on szerokiego poparcia z powodu głębokich podziałów w UE w sprawie konfliktu izraelsko-palestyńskiego. Sprzeciwili mu się wówczas sojusznicy Izraela w UE, w tym Niemcy, Czechy i Węgry.
Państwa podejmują kroki na własną rękę
Niezależnie od decyzji w sprawie umowy stowarzyszeniowej Szwecja zapowiedziała, iż chce forsować propozycję sankcji wobec poszczególnych izraelskich ministrów, którzy popierają działania rządu wobec palestyńskiej ludności cywilnej w Gazie.
Inna propozycja – dotycząca rozszerzenia sankcji wobec izraelskich osadników na Zachodnim Brzegu – nie zyskała wymaganej jednomyślności z powodu weta Węgier.
Wielka Brytania, tradycyjnie bliski sojusznik Izraela w Europie, podjęła najostrzejsze jak dotąd kroki: zawiesiła rozmowy o umowie o wolnym handlu, wezwała izraelskiego ambasadora i nałożyła sankcje na izraelskich osadników na okupowanym Zachodnim Brzegu.
– Blokowanie pomocy, rozszerzanie wojny, lekceważenie obaw swoich przyjaciół i partnerów – tego wszystkiego nie da się w żaden sposób obronić i musi się to skończyć – powiedział w parlamencie brytyjski minister spraw zagranicznych David Lammy.
Wcześniej Francja, Kanada i Wielka Brytania w wydanym wspólnie oświadczeniu zagroziły Izraelowi „konkretnymi działaniami”, jeżeli nie zniesie on całkowicie blokady Gazy i nie zaprzestanie ofensywy wojskowej.
Niemcy, jeden z najwierniejszych sojuszników Izraela w UE, nie poparły tej deklaracji. Były również wśród państw, które podczas wczorajszego spotkania ministrów sprzeciwiły się przeglądowi umowy stowarzyszeniowej, tłumacząc, iż nie chcą narażać na szwank istniejących kanałów komunikacji z Izraelem.
Niemcy i nowy rząd Friedricha Merza zmagają się z wyzwaniem, jakim jest pogodzenie nowego otwarcia wobec Francji z tradycyjnym zobowiązaniem wobec Izraela.
Papież apeluje o dopuszczenie pomocy humanitarnej
Do sytuacji w Strefie Gazy odniósł się również podczas dzisiejszej (21 maja) audiencji generalnej na Placu św. Piotra papież Leon XIV, określając ją jako „coraz bardziej niepokojącą i smutną”.
– Ponawiam apel o dopuszczenie (do potrzebujących w Strefie Gazy – red.) godnej pomocy humanitarnej i położenie kresu okrucieństwom, którego straszliwą cenę płacą dzieci, osoby starsze i chore – powiedział papież.
Według międzynarodowych organizacji kryzys humanitarny w Gazie osiągnął punkt krytyczny, zwracają uwagę watykańskie służby prasowe, przypominając, iż Klasyfikacja Faz Bezpieczeństwa Żywnościowego (IPC) ONZ. (IPC) ostrzega przed coraz większym ryzykiem klęski głodu.
Jak twierdzą agencje pomocowe, przyczyną nasilenia się kryzysu humanitarnego są izraelskie naloty, które spowodowały śmierć wielu Palestyńczyków, w tym dzieci, a od października 2023 roku zabiły łącznie dziesiątki tysięcy ludzi.
Pomimo zezwolenia Izraela na wjazd ograniczonej liczby ciężarówek z pomocą do Gazy, wzmaga się międzynarodowa krytyka pod adresem Izraela i wezwania do Izraela o wstrzymanie kampanii wojskowej i złagodzenie ograniczeń w dostawach pomocy.
