System kaucyjny a projektowanie opakowań – eksperci o przyszłości rynku

Uczestnicy seminarium dyskutowali na temat stanu przygotowań do wdrożenia systemu kaucyjnego w Polsce, którego uruchomienie zaplanowano na 1 października 2025 r., konieczności dostosowania opakowań do wymagań systemu kaucyjnego oraz wyzwań i potencjalnych zagrożeń związanych z funkcjonowaniem nowego systemu.

Podczas spotkania Fundacja RECAL, obchodząca w tym roku swój jubileusz 30-lecia, przedstawiła wytyczne dotyczące projektowania oraz prawidłowego znakowania aluminiowych puszek objętych kaucją.

System kaucyjny wdraża się tylko raz

Seminarium otworzył Krzysztof Kawczyński, Przewodniczący Komitetu Ochrony Środowiska w Krajowej Izbie Gospodarczej (KIG), który już na wstępie podkreślił wagę prawidłowego wprowadzenia systemu – System kaucyjny wdraża się tylko raz. o ile nie zostanie prawidłowo zaimplementowany może przynieść przykre skutki finansowe dla uczestników rynku napojów w opakowaniach objętych kaucją, a w rezultacie negatywnie wpłynąć na pozycję Polski w Unii Europejskiej – mówił Kawczyński.

W ten sposób zwrócił uwagę na potencjalne ryzyko spadku poparcia społecznego w przypadku problemów związanych z wdrożeniem systemu kaucyjnego. Apelował także o przyspieszenie prac nad nowym systemem Rozszerzonej Odpowiedzialności Producentów (ROP) jako kluczowego elementu gospodarki odpadami opakowaniowymi.

– Musimy pamiętać, iż systemy kaucyjne są częścią ROP-u i powinny być spójne z efektywnym systemem odpowiedzialności producentów i handlu. Optymalnie byłoby, gdyby te projekty weszły w życie w tym samym czasie – dodawał. Zwrócił również uwagę na brak „instytucji parasolowej”, co w przypadku systemu kaucyjnego opartego na wielu operatorach może rodzić poważne problemy w przyszłości.

Zbiórka puszek na poziomie 90%?

Z kolei Jacek Wodzisławski, Prezes Fundacji RECAL, podkreślił znaczenie dyskusji o systemie kaucyjnym dla całej branży opakowaniowej oraz uzasadnił potrzebę stworzenia ujednoliconego standardu znakowania dla puszek, apelując do operatorów o rejestrowanie opakowań zgodnych z tymi standardami, aby uniknąć problemów z ich zwrotem, szczególnie za pośrednictwem automatów RVM.

– Branża opakowań z aluminium aktywnie odniosła się do aktualnych praktyk rynkowych w projektowaniu opakowań. W tym kontekście opracowaliśmy wytyczne dotyczące prawidłowego zamieszczenia logotypu systemu kaucyjnego na puszkach, co pozwoli na ich jednoznaczną identyfikację – ogłosił Wodzisławski.

Dodawał, iż po początkowych trudnościach związanych z równoległym funkcjonowaniem zarówno opakowań kaucjonowanych, jak i ich odpowiedników bez kaucji, Fundacja przewiduje pozytywne prognozy dla rynku aluminiowych puszek do napojów. – Spodziewamy się, iż poziom zwrotów puszek osiągnie ponad 90%, co stanowi znaczącą poprawę w stosunku do obecnych 80% – kończył Jacek Wodzisławski.

Co z jednorazowym szkłem?

Podczas pierwszej sesji, poświęconej projektowaniu opakowań, Przedstawiciel Ministerstwa Klimatu i Środowiska – Anna Kamińska z Departamentu Gospodarki Odpadami omówiła obowiązujące wymagania prawne dla opakowań objętych kaucją po 1 października 2025 r.

Jacek Wodzisławski z Fundacji RECAL szczegółowo przedstawił wytyczne RECAL dla logotypu systemu kaucyjnego na puszkach. Następnie Robert Kucharczyk z Kaucja.pl Krajowy System Kaucyjny S.A. zaprezentował Brandbook Kaucja.pl, a Bartosz Borowy z Polski System Kaucyjny S.A. omówił wytyczne dla projektowania w ramach Polskiego Systemu Kaucyjnego.

Następnie podczas panelu dyskusyjnego poświęconego wyzwaniom związanym z systemem kaucyjnym (DRS) dla materiałów opakowaniowych, przedstawiciele branż szklarskiej, aluminiowych puszek napojowych oraz butelek z tworzyw sztucznych przedstawili sytuację w swoich sektorach w kontekście nadchodzących zmian. Podczas dyskusji Bartłomiej Wojdyło z Fundacji RECAL zwrócił uwagę, iż brak jednorazowych butelek szklanych w systemie kaucyjnym należy zrównoważyć wprowadzeniem takich samych wymagań dotyczących poziomów zbiórki szkła, jak puszki i butelki plastikowej, czyli 90%.

Kolejną sesję otworzył dr Jędrzej Bujny z Kancelarii Bujny dla ekosystemu, przedstawiając ramy prawne krajowych regulacji kaucyjnych. W swojej prezentacji omówił modele doboru opakowań w systemach kaucyjnych w innych krajach, bariery wejścia dla operatorów, ryzyko utraty poparcia społecznego oraz brak organizacji parasolowej integrującej system. Zwrócił również uwagę na niekonsekwencję legislatora w podejściu do konkurencyjności w kontekście liczby operatorów kaucyjnych i planowanego jednego operatora dla ROP.

Potrzebujemy współpracy

Najważniejszym punktem seminarium był panel dyskusyjny „W kierunku efektywnego systemu kaucyjnego” podczas którego głos należał do przedstawicieli operatorów kaucyjnych, którzy dyskutowali o mocnych stronach reprezentowanych podmiotów oraz ich wyróżnikach na rynku. – W przededniu startu systemu kaucyjnego w Polsce najważniejsze jest nie tylko przygotowanie techniczne i legislacyjne, ale przede wszystkim kooperacja operatorów, sieci handlowych i samorządów, których rola w przyszłym wariancie Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta (ROP) wciąż nie jest w pełni określona – mówiła uczestniczka dyskusji Agata Juzyk, Prezes Zarządu Reselekt S.A.

Ekspertka uważa, iż przed nami ogromne wyzwania edukacyjne i organizacyjne, ale wierzy, iż dzięki mądrze zaprojektowanemu i efektywnie wdrożonemu systemowi kaucyjnemu osiągniemy realne korzyści dla środowiska. – Trzeba przy tym pamiętać, iż w dążeniu do efektu ekologicznego system nie może sam generować nieproporcjonalnych obciążeń – np. poprzez nadmierne emisje z transportu odpadów czy energochłonną produkcję infrastruktury – stwierdziła Juzyk. Jej zdaniem równie istotna jest efektywność kosztowa – dlatego tak ważna jest optymalizacja transportu oraz wykorzystanie nowoczesnych technologii sortowania i kompaktowania jak najbliżej miejsc zbiórki, co wymaga zaangażowania firm posiadających doświadczenie w zagospodarowaniu odpadów.

Prowadzący debatę Krzysztof Kawczyński – Przewodniczący Komitetu Ochrony Środowiska KIG w podsumowaniu zaproponował, aby następne spotkanie odbyło się w połowie września 2025 r. czyli tuż przed startem systemu kaucyjnego w Polsce, co winno pozwolić na ostateczne zweryfikowanie gotowości operatorów i konsumentów do uruchomienia efektywnego systemu kaucyjnego w Polsce.