1 dzień temu
Nowe przepisy wykonawcze do Net-Zero Industry Act przyspieszają inwestycje w technologie niskoemisyjne. Unia Europejska stawia na odporność, przejrzystość i konkurencyjność – nie tylko na rynku, ale i w globalnym wyścigu do neutralności klimatycznej.
Komisja Europejska przyjęła cztery nowe akty wykonawcze oraz komunikat do aktu w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie (NZIA), które mają wzmocnić unijną bazę przemysłową i pomóc państwom członkowskim szybciej przejść na technologie przyjazne klimatowi.
Zmiany te dotyczą kluczowych komponentów dla zielonej produkcji, zasad udzielania statusu strategicznego projektom przemysłowym oraz reguł dotyczących zamówień publicznych i aukcji odnawialnych źródeł energii.
Nowe przepisy wyznaczają jasne ramy dla producentów zainteresowanych udziałem w transformacji – zarówno poprzez uproszczenie procedur administracyjnych, jak i poprzez wspieranie rozwoju innowacyjnych, odpornych i zrównoważonych technologii.
Jak stwierdził Stéphane Séjourné, wiceprzewodniczący Komisji ds. dobrobytu i strategii przemysłowej, jest to „kamień milowy we wzmacnianiu sektora czystych technologii w UE i zapewnianiu długofalowej konkurencyjności Europy”.
Jasne reguły dla strategicznych komponentów
W ramach NZIA Komisja określiła listę komponentów, które będą uznane za najważniejsze dla technologii niskoemisyjnych. To one będą mogły korzystać ze specjalnych ułatwień w procesach inwestycyjnych i administracyjnych – na przykład w zakresie pozwoleń, kwalifikacji jako projekt strategiczny oraz przy ocenie ofert w przetargach publicznych.
Lista ta obejmuje m.in. produkty końcowe i ich najważniejsze podzespoły, które mogą być krytyczne z punktu widzenia bezpieczeństwa dostaw.
Nowe przepisy przewidują obowiązek stosowania tzw. kryterium „odporności” w postępowaniach publicznych w przypadkach, gdy istnieje zbyt duża zależność od jednego źródła dostaw. Oznacza to, iż w takich przypadkach cena nie może być jedynym czynnikiem decydującym o wyborze dostawcy.
Kryteria pozacenowe w przetargach – odpowiedzialność, cyberbezpieczeństwo, zrównoważenie
Jednym z najistotniejszych elementów pakietu jest akt prawny dotyczący tzw. kryteriów pozacenowych w aukcjach na energię odnawialną. Od 30 grudnia 2025 r. państwa członkowskie będą musiały stosować je w odniesieniu do co najmniej 30 proc. wolumenu aukcji – czyli równowartości 6 GW rocznie na kraj.
Nowe zasady pozwalają na uwzględnienie takich czynników jak odpowiedzialność społeczna przedsiębiorstwa, cyberbezpieczeństwo czy wkład w zrównoważenie i odporność przemysłu. Kryteria te muszą być przejrzyste, obiektywne i zaprojektowane tak, by promować produkty o wysokiej wartości dodanej. Dzięki temu unijny przemysł może skuteczniej konkurować z tańszymi, ale mniej zrównoważonymi alternatywami spoza UE.
Dan Jørgensen, komisarz ds. energii i mieszkalnictwa, zaznaczył, iż dobrze zaprojektowane aukcje „są niezbędne, by dać europejskim producentom realną szansę na konkurencję i realizację celów klimatycznych”.
Resilience jako nowe kryterium strategiczne
W ramach przepisów dotyczących dostępu do rynku dla technologii net-zero Komisja przyjęła akt wykonawczy, który zobowiązuje instytucje publiczne do uwzględniania odporności łańcucha dostaw jako kryterium oceny ofert wszędzie tam, gdzie ryzyko nadmiernej zależności od jednego dostawcy jest wysokie.
Ma to szczególne znaczenie w kontekście danych zawartych w komunikacie Komisji dotyczącym udziałów w dostawach unijnych technologii net-zero. Dokument ten pokazuje, z jakich państw pochodzą poszczególne technologie i komponenty, ujawniając stopień zależności UE od państw trzecich.
Te informacje mają nie tylko wspierać stosowanie kryterium odporności, ale też pomóc państwom członkowskim w ocenie, które projekty mogą kwalifikować się jako strategiczne.
Priorytet administracyjny dla projektów strategicznych
NZIA wprowadza również możliwość uzyskania przez wybrane projekty statusu „strategicznego”. Projekty takie otrzymują pierwszeństwo w procedurach administracyjnych i mogą liczyć na doradztwo finansowe. Komisja przyjęła właśnie przepisy, które ujednolicają kryteria wyboru takich inwestycji we wszystkich państwach UE.
Wytyczne Komisji podkreślają znaczenie innowacyjności (np. „pierwsze w swoim rodzaju” rozwiązania), stosowania najlepszych dostępnych technologii oraz istotnego potencjału produkcyjnego.
Dodatkowo państwa członkowskie zachęcane są do składania wniosków za pośrednictwem platformy internetowej Komisji, co ma ograniczyć biurokrację i przyspieszyć ocenę.
Dialog z rynkiem i parlamentarny nadzór
Kształt przyjętych aktów poprzedziły konsultacje z państwami członkowskimi i sektorem prywatnym, w tym otwarty nabór uwag do projektów przepisów. Dzięki temu nowe regulacje mają być lepiej dopasowane do realiów gospodarczych i potrzeb inwestorów.
W przypadku aktu delegowanego Parlament Europejski oraz Rada UE mają teraz dwa miesiące (z możliwością przedłużenia o kolejne dwa miesiące), by zgłosić ewentualny sprzeciw. Dla aktów wykonawczych przyjętych równolegle nie przewidziano okresu kontroli.
Nowe przepisy NZIA nie tylko wyznaczają kierunek dla przemysłu unijnego, ale stają się praktycznym narzędziem zmiany modelu produkcji i inwestycji w całej Europie.
