4 godzin temu
Urzędy przygotowują się na jedną z największych fal wymiany dokumentów w historii. Eksperci przypominają, iż podobna sytuacja w 2017 roku zakończyła się dramatycznymi kolejkami i chaosem komunikacyjnym. Tym razem skala problemu może być mniejsza, ale ci, którzy zwlekają do ostatniej chwili, ryzykują nie tylko niewygodą, ale również wysokimi karami finansowymi.
Fot. Shutterstock
Ministerstwo Cyfryzacji szacuje, iż w 2026 roku ważność straci około 2,8 mln dowodów osobistych. To bezpośredni skutek decyzji z 2015 roku, kiedy Ministerstwo Spraw Wewnętrznych zrezygnowało z wydawania dowodów bezterminowych. Od stycznia 2015 roku choćby osoby, które ukończyły 65 lat, otrzymywały dokumenty z określonym terminem ważności wynoszącym 10 lat. Wszystkie dowody wydane w 2016 roku utracą ważność właśnie w 2026 roku, co spowoduje ogromne obciążenie dla polskich urzędów.
Historia pokazuje, jak poważne mogą być konsekwencje masowej wymiany dokumentów. W 2017 roku Polacy musieli wymienić ponad 5 mln dowodów osobistych. Wtedy urzędy pękały w szwach, a obywatele stali w kilometrowych kolejkach, szczególnie w grudniu, gdy zbliżał się termin utraty ważności dokumentów. Z danych Ministerstwa Cyfryzacji wynikało, iż aż milion osób posługiwało się nieważnym dowodem osobistym, ryzykując wysokie kary. Wiele osób odkładało wymianę na ostatni moment, co kończyło się wielogodzinnym czekaniem w mrozie i niemożnością załatwienia podstawowych spraw urzędowych.
Nieważny dokument to nie tylko niewygoda
Brak ważnego dowodu osobistego niesie za sobą znacznie poważniejsze konsekwencje niż większość osób sobie wyobraża. Zgodnie z ustawą z 6 sierpnia 2010 roku o dowodach osobistych, każdy pełnoletni obywatel zamieszkujący w Polsce ma obowiązek posiadania ważnego dowodu osobistego. Uchylanie się od tego obowiązku lub zwlekanie z wymianą nieważnego dokumentu może zakończyć się karą ograniczenia wolności do jednego miesiąca lub grzywną sięgającą choćby 5 tysięcy złotych. To znacznie surowsze konsekwencje niż w przypadku innych dokumentów tożsamości.
W praktyce sądy najczęściej orzekają kary finansowe, ale ich wysokość potrafi być naprawdę dotkliwa dla budżetu domowego. Posługiwanie się nieważnym dowodem również rodzi poważne problemy. Banki mogą odmówić przeprowadzenia operacji finansowej, urzędy nie przyjmą takiego dokumentu do załatwienia formalności, a na poczcie nie odbierzesz przesyłki. W przypadku kontroli drogowej nieważny dowód może być traktowany jako brak dokumentu tożsamości, co również skutkuje mandatem. Warto też pamiętać, iż dowód osobisty jest wystarczający do podróżowania po krajach Unii Europejskiej i strefy Schengen, ale tylko wtedy, gdy jest istotny – nieważny dokument może skutkować odmową wjazdu do kraju lub problemami z powrotem do Polski.
Co to oznacza dla ciebie
Jeśli posiadasz dowód osobisty wydany w 2016 roku, już teraz sprawdź datę jego ważności – znajdziesz ją na pierwszej stronie dokumentu. najważniejsze jest planowanie z odpowiednim wyprzedzeniem, ponieważ wniosek o wymianę dowodu warto złożyć co najmniej 30 dni przed upływem ważności obecnego dokumentu. Tyle bowiem może potrwać wydanie nowego dowodu. Osoby, które zwlekają do ostatniej chwili, ryzykują pozostanie bez ważnego dokumentu i wszystkie związane z tym konsekwencje prawne oraz finansowe.
Historia pokazuje, iż lata masowej wymiany dowodów wiążą się z ogromnymi kolejkami w urzędach. Szczególnie trudna sytuacja może być w pierwszym kwartale 2026 roku, gdy koncentruje się największa liczba dowodów tracących ważność. Ministerstwo Cyfryzacji planuje różne działania mające usprawnić proces, ale skala problemu jest ogromna. Warto działać z wyprzedzeniem i nie czekać na ostatni moment, gdy urzędy będą oblegane przez setki tysięcy obywateli.
Proces wymiany został uproszczony
Wymiana dowodu osobistego nie jest już tak skomplikowana jak kiedyś. Nie trzeba wypełniać żadnych papierowych formularzy – urzędnik robi to za nas w systemie komputerowym. Wystarczy przynieść stary dowód i aktualne zdjęcie, które nie może być starsze niż 6 miesięcy. Dobrą wiadomością jest również fakt, iż wymiana dowodu osobistego jest całkowicie bezpłatna. Jedynym kosztem może być opłata za zdjęcie w zakładzie fotograficznym, jeżeli nie mamy odpowiedniego zdjęcia w formie cyfrowej, jednak choćby i to będzie mogli pominąć, o czym za chwilę.
Wniosek można złożyć w dowolnym urzędzie gminy w Polsce, niezależnie od miejsca zameldowania. To ogromne ułatwienie dla osób zamieszkałych w innych miejscowościach niż te, gdzie są zameldowane. Nie trzeba już jechać do rodzinnego miasta po drugiej stronie kraju, żeby wymienić dowód – można to zrobić w urzędzie najbliższym miejscu zamieszkania.
Alternatywą jest złożenie wniosku przez internet na stronie obywatel.gov.pl, ale i tak trzeba będzie przyjść do urzędu w ciągu 30 dni, aby złożyć odciski palców i wzór podpisu. Niemniej jednak złożenie wniosku online może zaoszczędzić sporo czasu, ponieważ część formalności jest już załatwiona przed wizytą w urzędzie.
Zrób zdjęcie telefonem – aplikacja mObywatel to umożliwia
Rewolucyjną zmianą, która znacznie ułatwi wymianę dowodów w 2026 roku, jest nowa funkcja w aplikacji mObywatel. Ministerstwo Cyfryzacji wprowadziło narzędzie, które pozwala samodzielnie wykonać zdjęcie do dowodu osobistego dzięki telefona. Dla wielu osób oznacza to koniec z wizytami u fotografa i oszczędność czasu oraz pieniędzy.
Wiceminister cyfryzacji Dariusz Standerski podkreślał, iż teraz można zrobić zdjęcie do dokumentu własnym telefonem. Aplikacja daje konkretne wskazówki, jak odpowiednio zrobić fotografię, a po jej wykonaniu system ocenia, czy została ona wykadrowana prawidłowo. Narzędzie przyda się także do oceny wcześniej przygotowanego pliku, jeżeli użytkownik chce dodać gotowe zdjęcie do wniosku. Wszystko po to, aby zminimalizować ryzyko jego odrzucenia przez urząd.
Podczas wykonywania zdjęcia aplikacja wyświetla owal, w którym powinna znaleźć się twarz, oraz linie pomocnicze wskazujące poziom, na którym mają być oczy. jeżeli zdjęcie wykonywane jest samodzielnie telefonem, owal zmienia kolor na zielony w momencie, gdy ustawienie twarzy jest adekwatne. To czytelny sygnał do wykonania prawidłowego zdjęcia do dowodu. Po dodaniu fotografii aplikacja automatycznie ją analizuje i jeżeli nie spełnia któregoś z określonych urzędowo warunków, użytkownik otrzymuje wskazówkę, jak poprawić zdjęcie.
Jednym z podstawowych wymagań jest jednolite, jasne tło. Aplikacja nie weryfikuje tła fotografii, więc o jego zgodność z wytycznymi należy zadbać samodzielnie. Warto pamiętać, iż jeżeli osoba na zdjęciu jest w ciemnych okularach lub w nakryciu głowy, do wniosku należy dołączyć załącznik z dokumentem, który uprawnia ją do użycia takiej fotografii. Należy wówczas dodać plik z orzeczeniem o niepełnosprawności lub z zaświadczeniem o przynależności do wspólnoty wyznaniowej. Ostateczna weryfikacja zdjęcia do dowodu osobistego wykonywana jest w urzędzie, a jego zatwierdzenie odbywa się na podstawie decyzji urzędnika.
E-dowód daje znacznie więcej możliwości
Wszystkie dowody wydawane od 4 marca 2019 roku to e-dowody z warstwą elektroniczną. To znacznie więcej niż tradycyjne funkcje dokumentu tożsamości. E-dowód umożliwia elektroniczne uwierzytelnianie w e-usługach publicznych, podpisywanie dokumentów podpisem osobistym oraz korzystanie z automatycznych bramek granicznych na lotniskach, co znacznie przyspiesza odprawę podczas podróży zagranicznych.
W warstwie elektronicznej znajdują się specjalne certyfikaty wydawane przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Dzięki nim można załatwiać sprawy urzędowe online bez konieczności osobistej wizyty w urzędzie. Wiele instytucji publicznych rozszerza dostępność swoich e-usług właśnie z myślą o osobach posiadających e-dowody. Po wymianie dowodu stare certyfikaty tracą ważność, więc osoby korzystające z elektronicznych usług administracji będą musiały zaktualizować swoje dane w systemach informatycznych i aktywować nowe certyfikaty w świeżo wydanym dokumencie.
Jak uniknąć problemów w 2026 roku
Najważniejszą zasadą jest działanie z odpowiednim wyprzedzeniem. Szczególnie trudna sytuacja może być w pierwszym kwartale 2026 roku oraz pod koniec roku, gdy pozostaje już kilka czasu do utraty ważności dokumentów. Doświadczenia z 2017 roku pokazały, iż grudniowe kolejki mogły trwać wiele godzin, a niektóre osoby musiały przychodzić kilka razy, zanim udało im się załatwić wymianę.
Można wymienić dowód choćby wtedy, gdy pozostało ważny. jeżeli ktoś chce mieć najnowszą wersję dokumentu z pełną funkcjonalnością elektroniczną lub po prostu obawia się decembrowego szturmu do urzędów, może to zrobić w dowolnym momencie przed upływem ważności. Warto rozważyć wymianę już w drugiej połowie 2025 roku, kiedy urzędy nie będą jeszcze tak oblegane.
Dobrym rozwiązaniem jest skorzystanie z aplikacji mObywatel do złożenia wniosku online i wykonania zdjęcia telefonem. To pozwala zaoszczędzić czas i uniknąć wizyty w zakładzie fotograficznym. Wystarczy przygotować jasne, jednolite tło w domu i zgodnie z instrukcjami aplikacji wykonać odpowiednie zdjęcie. System sam podpowie, czy fotografia spełnia wymagania techniczne.
Warto również sprawdzić terminy pracy urzędu i zastanowić się, kiedy jest najmniejszy ruch. zwykle środki tygodnia bywają mniej oblegane niż poniedziałki i piątki. Osoby pracujące mogą skorzystać z dni, w których urzędy pracują dłużej lub są otwarte w sobotę. Niektóre większe urzędy wprowadzają system rezerwacji wizyt online, co pozwala uniknąć długiego oczekiwania w kolejce.
Przygotowanie odpowiedniej dokumentacji również przyspiesza sprawę. Oprócz starego dowodu i aktualnego zdjęcia warto mieć przy sobie dowód tożsamości zastępczy na wypadek, gdyby stary dowód został zatrzymany w urzędzie. jeżeli składamy wniosek za dziecko lub podopiecznego, trzeba pamiętać o dokumentach potwierdzających prawo do reprezentowania tej osoby.
Nie czekaj na ostatnią chwilę
Już teraz warto sprawdzić datę ważności swojego dowodu osobistego i zaplanować wymianę z odpowiednim wyprzedzeniem. Im wcześniej się tym zajmiesz, tym mniejsze ryzyko, iż utkniesz w wielogodzinnej kolejce lub zostaniesz bez ważnego dokumentu w krytycznym momencie. Pamiętaj, iż choćby kilka dni bez ważnego dowodu może uniemożliwić załatwienie pilnych spraw bankowych, odbiór przesyłki, wyjazd za granicę czy załatwienie formalności w urzędzie.
Osoby planujące zagraniczne podróże w 2026 roku powinny być szczególnie ostrożne. Dowód osobisty jest wystarczający do podróżowania po krajach Unii Europejskiej i strefy Schengen, ale tylko wtedy, gdy jest ważny. Nieważny dokument może skutkować odmową wejścia na pokład samolotu, odmową wjazdu do kraju lub problemami z powrotem do Polski. Linie lotnicze i służby graniczne nie mają obowiązku akceptowania nieważnych dokumentów, choćby jeżeli przekroczenie terminu ważności nastąpiło zaledwie kilka dni wcześniej.
Warto również zastanowić się nad wykorzystaniem nowych możliwości technologicznych, jakie daje e-dowód. Po wymianie dokumentu można aktywować certyfikaty elektroniczne i zacząć korzystać z e-usług administracji publicznej. To nie tylko wygoda, ale również oszczędność czasu w przyszłości, gdy wiele spraw będzie można załatwić online bez konieczności wizyty w urzędzie. Aplikacja mObywatel stale się rozwija i trafiają do niej kolejne dokumenty oraz usługi, więc warto z niej korzystać już teraz.
