5 godzin temu
Wizyta byłej prezydent Tajwanu Tsai Ing-wen w Wilnie ma miejsce w momencie, gdy nowy rząd Litwy dokonuje przeglądu stosunków z Tajwanem. A to rodzi pytanie, czy dotychczasowa solidarność przełoży się na przyszłą współpracę.
Była prezydent Tajwanu Tsai Ing-wen (蔡英文) rozpoczęła podróż dyplomatyczną po Europie, której pierwszym przystankiem jest Litwa. Wizyta ta podkreśla kluczową – choć coraz bardziej kontrowersyjną – rolę Wilna w strategii Tajpej na rzecz zbliżenia z Europą. Podróż Tsai, która obejmuje również szczyt demokracji w Danii oraz spotkania w Wielkiej Brytanii, odbywa się w okresie przemian politycznych na Litwie i rosnącej krytyki stosunków tego bałtyckiego państwa z Tajwanem.
Chociaż Tsai oficjalnie zakończyła swoją drugą kadencję w maju 2024 roku, przez cały czas odgrywa nieformalną rolę dyplomatyczną, uczestnicząc ostatnio w międzynarodowych forach, takich jak GLOBSEC Forum w Pradze.
Wzmocnienie więzi opartych na wspólnych wartościach
Podczas pobytu w Wilnie Tsai wygłosi przemówienie na Uniwersytecie Wileńskim i spotka się z byłą prezydent Litwy Dalią Grybauskaitė. Wizyta ta wzmacnia stosunki, które zbliżyły się już podczas drugiej kadencji Tsai (2021–2024) oraz za rządów Šimonytė (2020–2024). Obie administracje dążyły do pogłębienia nieformalnych więzi, w tym do otwarcia w 2021 roku „Przedstawicielstwa Tajwanu” w Wilnie – pierwszego europejskiego biura, które używa nazwy „Tajwan” zamiast „Tajpej”.
Decyzja ta wywołała ostrą reakcję Pekinu, który oskarżył Litwę o naruszenie zasady jednych Chin, mimo iż Wilno utrzymywało, iż jego polityka nie jest sprzeczna z tymi ramami. Chiny odpowiedziały środkami ekonomicznymi, takimi jak usunięcie Litwy z rejestru celnego i obniżenie rangi ambasady w Wilnie.
Posunięcie to wywołało również debatę w Litwie, stając się kontrowersyjnym tematem podczas wyborów parlamentarnych w 2024 roku.
Zmiana polityki rządu Paluckasa
Po wyborach w październiku 2024 roku nowy rząd Litwy, kierowany przez premiera Algirdasa Paluckasa z Partii Socjaldemokratycznej, przyjął bardziej ostrożny ton. Chociaż obecni urzędnicy uznają symboliczne znaczenie stosunków z Tajwanem, coraz głośniej mówią o braku konkretnych wyników gospodarczych.
Oczekiwania dotyczące inwestycji tajwańskich – zwłaszcza w sektorach zaawansowanych technologii – nie spełniły się w przewidywanym stopniu. Przewodniczący Seimasu Saulius Skvernelis, były premier, który podczas swojej kadencji w latach 2016–2020 opowiadał się za zacieśnieniem stosunków z Pekinem, publicznie skrytykował „przesadny optymizm”, jaki towarzyszył otwarciu przedstawicielstwa Tajwanu, żartując, iż Litwa „powinna mieć już pięć fabryk chipów”.
Wpływy Pekinu i kwestia normalizacji
Jednym z kluczowych pytań, przed którymi stoi w tej chwili litewska polityka zagraniczna, jest to, w jakim stopniu rząd Paluckas będzie dążył do normalizacji stosunków z Chińską Republiką Ludową i czy będzie to wymagało ustępstw w polityce wobec Tajwanu.
Premier Paluckas oświadczył, iż przywrócenie pełnych stosunków dyplomatycznych z Chinami jest priorytetem rządu. Biorąc pod uwagę strategiczny cel Pekinu, jakim jest ograniczenie międzynarodowych kontaktów Tajwanu – najważniejszy element narracji o „wielkim odrodzeniu narodu chińskiego” (中華民族偉大復興) – jest wysoce prawdopodobne, iż wszelka normalizacja będzie wiązała się z presją na obniżenie rangi lub zmianę nazwy przedstawicielstwa Tajwanu w Wilnie.
Zmiana ta byłaby również zgodna z szerszym trendem w stosunkach między Unią Europejską a Chinami, które wydają się ulegać złagodzeniu. Na lipiec 2025 roku zaplanowano szczyt UE–Chiny na wysokim szczeblu, co dodatkowo kontekstualizuje potencjalną zmianę stanowiska Litwy.
„Kompleksowa dyplomacja” Tajwanu i zaangażowanie gospodarcze
Równolegle do tych zmian politycznych, Tajwan aktywnie przekształca swoje podejście dyplomatyczne poprzez strategię „kompleksowej dyplomacji” (綜合外交), której przewodzi minister spraw zagranicznych Lin Chia-lung (林佳龍). Nowa strategia kładzie silny nacisk na inwestycje zagraniczne, współpracę technologiczną i budowanie łańcuchów dostaw niezależnych od Chin.
Jednym z nowych obszarów współpracy z Litwą są bezzałogowe statki powietrzne (UAV). W lutym 2025 roku przewodniczący Komisji Obrony Narodowej Seimasu Giedrimas Jeglinskas odwiedził Tajpej, aby omówić dwustronną współpracę w tej dziedzinie. Tajwan postrzega przemysł dronów Litwy – sprawdzony w boju dzięki wsparciu dla Ukrainy – jako cennego partnera w swojej strategii obrony asymetrycznej.
Jednak konkurencja nasila się. Inne kraje Europy Środkowej i Wschodniej, w tym Polska, Czechy i Łotwa, również zabiegają o ściślejszą współpracę z Tajwanem w strategicznych sektorach. Ponadto Stany Zjednoczone pozostają potężnym graczem w zakresie współpracy przemysłowej z Tajpej w dziedzinie obronności.
Perspektywy: Równowaga między zasadami a pragmatyzmem
Stosunki Litwy z Tajwanem znajdują się w tej chwili na rozdrożu. Początkowy entuzjazm ustąpił miejsca bardziej ostrożnemu podejściu zorientowanemu na wyniki, ponieważ Wilno stara się pogodzić swoje demokratyczne zobowiązania ze strategicznym i ekonomicznym pragmatyzmem.
Tymczasem Tajpej musi wykazać, iż partnerstwo z demokratycznymi średnimi mocarstwami, takimi jak Litwa, może przynieść realne i trwałe korzyści – wykraczające poza symbolikę.
W najbliższych miesiącach należy obserwować, czy Wilno przedłoży zbliżenie z Pekinem nad stosunki z Tajpej oraz czy Tajwan będzie w stanie dostosować swoją nową strategię dyplomatyczną do oczekiwań zmieniającego się rządu litewskiego.
__
Tekst ukazał się w języku angielskim 13 maja 2025 na Visegrad Insight.
__
Foto.: Gioberno de Guatemala, Flickr, Public domain.
