180 mld euro kosztów rocznie! KE bije na alarm i wzywa do lepszego wdrażania przepisów środowiskowych

Przegląd, oparty na indywidualnych sprawozdaniach 27 państw członkowskich, analizuje skuteczność ochrony jakości powietrza, wody i przyrody. Wskazuje również na konkretne obszary wymagające natychmiastowej poprawy w każdym kraju.

Kluczowe wnioski z przeglądu

Sprawozdanie Komisji alarmuje o pilnej konieczności podjęcia działań w kilku kluczowych obszarach:

• gospodarka o obiegu zamkniętym
• woda
• różnorodność biologiczna
• zanieczyszczenie powietrza
• klimat

Gospodarka o obiegu zamkniętym. Wiele państw z przez cały czas stoi w obliczu ryzyka nieosiągnięcia celów recyklingu

W czwartym przeglądzie wdrażania polityki ochrony środowiska, Komisja Europejska zwraca uwagę na zróżnicowany postęp państw członkowskich w przechodzeniu na gospodarkę o obiegu zamkniętym. Chociaż niektóre kraje poczyniły znaczące kroki w kierunku efektywniejszego wykorzystywania zasobów w produkcji towarów i usług, wiele z nich przez cały czas stoi w obliczu ryzyka nieosiągnięcia celów w zakresie recyklingu na rok 2025. Wśród obszarów, w których konieczna jest poprawa znalazły się:

• Zapobieganie powstawaniu odpadów: To najważniejszy element gospodarki o obiegu zamkniętym. Państwa członkowskie muszą zintensyfikować działania mające na celu zmniejszenie ilości generowanych odpadów u źródła.
• Rekultywacja składowisk niespełniających norm: Wiele składowisk w UE przez cały czas nie spełnia obowiązujących norm środowiskowych. Ich rekultywacja jest niezbędna, aby ograniczyć negatywny wpływ na środowisko i zdrowie ludzi, a także odzyskać cenne zasoby.

Komisja podkreśla, iż efektywne wdrożenie zasad gospodarki o obiegu zamkniętym jest najważniejsze nie tylko dla ochrony środowiska, ale także dla zapewnienia dobrobytu i konkurencyjności w Unii Europejskiej. Ma to na celu zmniejszenie kosztów związanych z zanieczyszczeniem i degradacją zasobów, a także stworzenie równych warunków działania dla przedsiębiorstw na jednolitym rynku UE.

NIK bije na alarm. Raport dotyczący GOZ w Polsce obnaża poważne “niedociągnięcia”

Woda – krytyczne wyzwania

Analizując obszar wody w kontekście czwartego przeglądu wdrażania polityki ochrony środowiska, Komisja Europejska alarmuje o pilnej potrzebie podjęcia działań w celu osiągnięcia unijnych celów dotyczących jakości i ilości wody słodkiej. Sytuacja jest szczególnie nagląca ze względu na rosnące ryzyko niedoboru wody i suszy, z którym mierzy się coraz więcej regionów UE.

Raport wskazuje na konkretne wyzwania i rekomendacje dla państw członkowskich:

• Jakość i ilość wody słodkiej: Pomimo istniejących przepisów, wciąż brakuje kompleksowego podejścia, które zapewniłoby odpowiednią jakość i wystarczające zasoby wody. Oznacza to, iż obywatele przez cały czas mogą mieć ograniczony dostęp do czystej wody pitnej, a ekosystemy wodne są zagrożone.
• Niedobory wody i susze: Problem niedoboru wody staje się coraz bardziej palący, co ma bezpośredni wpływ na rolnictwo, przemysł i codzienne życie mieszkańców. Konieczne jest opracowanie i wdrożenie skutecznych strategii zarządzania zasobami wodnymi, w tym systemów retencji.
• Zbieranie i oczyszczanie ścieków komunalnych: Komisja podkreśla, iż państwa członkowskie muszą lepiej wykorzystywać dostępne fundusze UE na inwestycje w infrastrukturę do zbierania i oczyszczania ścieków komunalnych. Niewystarczające oczyszczanie prowadzi do zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych, co ma negatywne konsekwencje dla zdrowia publicznego i środowiska. Inwestycje w ten obszar są najważniejsze dla poprawy ogólnej jakości wód.

Koszty braku działań w tym obszarze są znaczące – zanieczyszczenie wody przyczynia się do wspomnianych wcześniej 180 mld euro rocznych strat dla UE. Lepsze zarządzanie wodą to nie tylko kwestia środowiskowa, ale także ekonomiczna i społeczna, wpływającą na konkurencyjność i bezpieczeństwo środowiskowe w całej Unii.

Różnorodność biologiczna. Nie nadążamy z odbudową

W kwestii różnorodności biologicznej, czwarty przegląd wdrażania polityki ochrony środowiska wydany przez Komisję Europejską jasno wskazuje, iż utrata różnorodności biologicznej przez cały czas przeważa nad jej odbudową. Jest to alarmujący trend, który zagraża stabilności ekosystemów i usługom, które nam świadczą.

Raport identyfikuje główne przyczyny tego negatywnego zjawiska:

• Zmiana użytkowania gruntów do celów rolniczych: Ekspansja i intensyfikacja rolnictwa są wiodącymi czynnikami degradacji siedlisk i utraty gatunków. Przekształcanie naturalnych obszarów na pola uprawne, wylesianie oraz stosowanie intensywnych metod uprawy, pestycydów i nawozów chemicznych znacząco wpływają na ekosystemy.
• Intensyfikacja rolnictwa: Nowoczesne metody rolnicze, choć zwiększają produkcję, często prowadzą do zubożenia gleby, zaniku bioróżnorodności owadów zapylających i innych organizmów, a także zanieczyszczenia wód.

W świetle tych wyzwań, Komisja podkreśla, iż państwa członkowskie muszą podjąć zdecydowane działania, aby odwrócić ten trend. najważniejsze rekomendacje obejmują:

• Lepsze uwzględnianie ochrony przyrody w innych politykach: Ochrona bioróżnorodności nie może być traktowana jako oddzielna kwestia, ale musi być integralną częścią polityk sektorowych, takich jak rolnictwo, leśnictwo, urbanistyka czy energetyka. Tylko holistyczne podejście pozwoli na skuteczne włączanie celów ochrony przyrody do procesów decyzyjnych.
• Przyspieszenie wdrażania przepisów dotyczących ochrony przyrody: Istniejące unijne dyrektywy, takie jak dyrektywa ptasia i siedliskowa, są kluczowymi narzędziami ochrony bioróżnorodności. Państwa członkowskie muszą zintensyfikować wysiłki w ich pełnym i skutecznym wdrażaniu, włączając w to tworzenie i zarządzanie obszarami Natura 2000 oraz ochronę zagrożonych gatunków.

Utrata różnorodności biologicznej ma dalekosiężne konsekwencje, wpływając na odporność ekosystemów na zmiany klimatu, jakość usług ekosystemowych (np. zapylanie, oczyszczanie wody) oraz dobrostan ludzi. Wdrażanie przepisów i inwestowanie w ochronę przyrody jest zatem inwestycją w przyszłość i stabilność całej Unii Europejskiej.

Zanieczyszczenie powietrza. przez cały czas nie jest dobrze

W kontekście zanieczyszczenia powietrza, czwarty przegląd wdrażania polityki ochrony środowiska Komisji Europejskiej jasno wskazuje, iż pomimo pewnych znaczących postępów, poziom zanieczyszczeń powietrza jest przez cały czas zbyt wysoki w wielu państwach członkowskich. Stanowi to poważne i bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia obywateli Unii Europejskiej.

Raport podkreśla, iż poprawa jakości powietrza jest kluczowa i wymaga kompleksowych działań w kilku obszarach:

• Zrównoważona mobilność oparta na odnawialnych źródłach energii: Przejście na ekologiczne środki transportu, takie jak pojazdy elektryczne zasilane energią odnawialną, transport publiczny i rowerowy, jest niezbędne do redukcji emisji z sektora transportu, który jest jednym z głównych źródeł zanieczyszczeń.
• Poprawa efektywności energetycznej: Zmniejszenie zużycia energii w budynkach i przemyśle, poprzez lepszą izolację, nowoczesne systemy grzewcze i chłodnicze, a także optymalizację procesów produkcyjnych, przyczynia się do obniżenia zapotrzebowania na paliwa kopalne i tym samym do zmniejszenia emisji.
• Niskoemisyjne techniki rolnicze: Rolnictwo, zwłaszcza w zakresie gospodarowania zwierzętami gospodarskimi, obornikiem i nawozami, jest źródłem emisji amoniaku i metanu, które przyczyniają się do powstawania pyłów zawieszonych i ozonu troposferycznego. Wprowadzenie innowacyjnych i bardziej ekologicznych praktyk rolniczych jest najważniejsze dla poprawy jakości powietrza.

Komisja konsekwentnie monitoruje i wdraża prawodawstwo w zakresie ochrony środowiska, a kwestia zanieczyszczenia powietrza jest jednym z priorytetów. Niewdrożenie odpowiednich przepisów w tym obszarze generuje znaczne koszty społeczne i ekonomiczne, w tym koszty leczenia chorób związanych z zanieczyszczeniem powietrza.

Klimat. Rosnące skutki zmian i potrzeba intensyfikacji działań adaptacyjnych

W odniesieniu do klimatu, czwarty przegląd wdrażania polityki ochrony środowiska Komisji Europejskiej podkreśla, iż należy zintensyfikować działania dostosowawcze w każdym państwie członkowskim, aby sprostać rosnącym skutkom zmiany klimatu. Mimo iż Unii Europejskiej udało się oddzielić emisje gazów cieplarnianych od wzrostu gospodarczego (co oznacza, iż gospodarka rosła, a emisje spadały), przez cały czas istnieją znaczące wyzwania.

Raport wskazuje na konkretne obszary wymagające uwagi:

• Działania adaptacyjne: Zmiany klimatyczne już teraz powodują ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jak fale upałów, susze, powodzie i burze. Państwa członkowskie muszą inwestować w rozwiązania adaptacyjne, które pomogą chronić ludzi, infrastrukturę i ekosystemy przed tymi skutkami. Może to obejmować budowę wałów przeciwpowodziowych, rozwój systemów wczesnego ostrzegania, zarządzanie zasobami wodnymi czy promowanie odpornych na suszę upraw.
• System Handlu Uprawnieniami do Emisji (ETS): Komisja zauważa, iż kilka państw członkowskich ma trudności z wdrożeniem systemu handlu uprawnieniami do emisji w odniesieniu do budynków, transportu drogowego i drobnego przemysłu. ETS jest kluczowym narzędziem do redukcji emisji gazów cieplarnianych poprzez ustalanie limitów emisji i umożliwianie handlu uprawnieniami. Skuteczne wdrożenie tego systemu w wymienionych sektorach jest niezbędne do osiągnięcia celów klimatycznych UE.

Raport podkreśla, iż inwestowanie we wdrażanie prawa ochrony środowiska, w tym w działania związane z klimatem, to “bardzo dobry stosunek jakości do ceny”. Działania te są najważniejsze dla ochrony środowiska, zasobów oraz dla zapewnienia konkurencyjności i dobrobytu przyszłym pokoleniom.

Inwestycje, kapitał ludzki i dobre rządy

Komisja Europejska przeznaczyła około 122 miliardy euro rocznie w ramach funduszy UE na wsparcie potrzeb inwestycyjnych państw członkowskich w zakresie celów środowiskowych. najważniejsze jest, aby państwa członkowskie efektywnie wykorzystywały te środki do wzmocnienia swoich zdolności w zakresie skutecznego wdrażania przepisów.

W obszarze zarządzania środowiskiem przez cały czas istnieje przestrzeń do poprawy dostępu społeczeństwa do sądów w celu kwestionowania decyzji, działań lub zaniechań, szczególnie w planowaniu związanym z wodą, przyrodą czy jakością powietrza.