1 października wchodzą nowe przepisy. Będziesz oddawać do sklepu. Koniec z wyrzucaniem tego do śmieci

Od 1 października 2025 roku zacznie obowiązywać nowy mechanizm, który ma radykalnie zmienić sposób gospodarowania odpadami opakowaniowymi. To ogromna zmiana dla wszystkich Polaka.

Fot. Shutterstock

System kaucyjny – jak będzie działał w praktyce?

System kaucyjny, który zacznie funkcjonować w Polsce od października przyszłego roku, jest konkretnym narzędziem wdrażania gospodarki obiegu zamkniętego. Oznacza to, iż odpady nie trafiają na wysypisko, a zostają powtórnie użyte do produkcji nowych. W praktyce będzie to oznaczać, iż przy zakupie napojów w opakowaniach jednorazowych konsumenci zapłacą dodatkową kwotę – kaucję, którą odzyskają po zwrocie pustego opakowania.

Systemem zostaną objęte:

• Butelki plastikowe o pojemności do 3 litrów
• Metalowe puszki o pojemności do 1 litra
• Butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 litra

Opakowania będzie można zwracać w sklepach o powierzchni powyżej 200 m² (które będą miały taki obowiązek) oraz w mniejszych placówkach, które dobrowolnie przystąpią do systemu. Zwrot będzie możliwy bez konieczności okazywania paragonu. Oznacza to, iż niezależnie od tego gdzie kupimy dany produkt, możemy zwrócić opakowanie w innym, dowolnym dużym sklepie.

Skala wyzwania – miliony ton opakowań

Wprowadzenie systemu kaucyjnego jest odpowiedzią na ogromną skalę problemu odpadów opakowaniowych w Polsce. Zgodnie z danymi Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego (IOŚ-PIB), w 2022 roku na polski rynek trafiło ponad 6,7 miliona opakowań. Najbardziej popularnym materiałem opakowaniowym był papier i tektura, stanowiące 34 procent wszystkich opakowań.

Obecnie poziom recyklingu odpadów opakowaniowych w Polsce wynosi około 53 procent. To wciąż za mało w kontekście unijnych wymagań, które zakładają, iż do końca 2025 roku poziom ten powinien wzrosnąć do co najmniej 65 procent wagowo wszystkich odpadów opakowaniowych.

Doświadczenia innych państw – nauka na cudzych błędach i sukcesach

Polska nie jest pionierem we wdrażaniu systemu kaucyjnego. Podobne rozwiązania z powodzeniem funkcjonują już w wielu krajach europejskich, takich jak Niemcy, kraje skandynawskie czy państwa bałtyckie. Ich doświadczenia pokazują, iż dobrze zaprojektowany system kaucyjny może przynieść znaczące korzyści dla środowiska.

Na przykład w Niemczech, gdzie system kaucyjny działa od 2003 roku, poziom zbiórki opakowań objętych kaucją wynosi ponad 98 procent. W Finlandii zbiera się 95 procent puszek aluminiowych i 90 procent butelek plastikowych objętych systemem. Te liczby pokazują, jak skuteczne może być odpowiednio wdrożone rozwiązanie.

Wyzwania przy wdrażaniu systemu

Wprowadzenie systemu kaucyjnego wiąże się z licznymi wyzwaniami. Jednym z nich jest konieczność stworzenia odpowiedniej infrastruktury – sieci punktów zbiórki, sortowni, zakładów recyklingu oraz systemów informatycznych do zarządzania przepływem opakowań i kaucji.

Wyzwaniem jest również kwestia finansowania tego systemu. Zgodnie z zasadą rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP), to producenci wprowadzający opakowania na rynek powinni ponosić koszty związane z ich zagospodarowaniem po użyciu. Trwa jednak debata, jak szeroka powinna być ta odpowiedzialność i w jaki sposób powinna być realizowana.

Nie bez znaczenia jest również kwestia edukacji konsumentów. Zmiana nawyków dotyczących segregacji odpadów wymaga czasu i systematycznych działań informacyjnych.

Korzyści dla środowiska i gospodarki

Mimo wyzwań, system kaucyjny niesie ze sobą wiele potencjalnych korzyści. Przede wszystkim przyczyni się do zmniejszenia ilości odpadów trafiających na składowiska czy do spalarni. Poprawi również czystość selektywnie zbieranych frakcji odpadów, co przełoży się na wyższą jakość recyklingu.

System kaucyjny stworzy także nowe miejsca pracy w sektorze gospodarki odpadami oraz da impuls do rozwoju innowacji w zakresie technologii recyklingu. Dla firm może być bodźcem do poszukiwania bardziej ekologicznych rozwiązań opakowaniowych.

Jak przygotować się do zmian?

Dla konsumentów wprowadzenie systemu kaucyjnego będzie oznaczać konieczność zmiany niektórych nawyków. Zamiast wyrzucać opakowania po napojach do żółtego pojemnika na odpady segregowane, trzeba będzie zanieść je do punktu zbiórki. W zamian otrzymamy zwrot kaucji.

Dla przedsiębiorców, szczególnie producentów napojów i właścicieli sklepów, zmiany będą bardziej złożone. Konieczne będzie dostosowanie procesów produkcyjnych, logistycznych i sprzedażowych do nowych wymogów.

Warto już teraz śledzić informacje na temat szczegółowych rozwiązań, które będą wdrażane w ramach systemu kaucyjnego, aby być dobrze przygotowanym na nadchodzące zmiany.

Wprowadzenie systemu kaucyjnego to istotny krok w kierunku bardziej zrównoważonej gospodarki odpadami, jednak nie jest to rozwiązanie wszystkich problemów związanych z nadprodukcją odpadów. Konieczne są również inne działania, takie jak projektowanie opakowań z myślą o recyklingu, ograniczanie wykorzystania opakowań jednorazowych czy edukacja ekologiczna.